Koos Dijksterhuis

Nog steeds hoor ik elke dag tjiftjaffen zingen. Het is dan ook zulk mooi weer, je zou als vogel toch het voorjaar in je kop krijgen? Als mens ook, trouwens. Maar tjiftjaffen zingen elke herfst wel, zij het lang niet zo veel, zo lang en zo luid als in de lente en zomer.

Als u qua vogelkennis tot ’s lands gemiddelde behoort, vermoed ik dat u zich een tjiftjaf niet meteen voor de geest kunt halen. Noem eens tien Nederlandse vogelsoorten. Dikke kans dat u merel, huismus, spreeuw, vink, (kool- en pimpel)mees, roodborstje, (hout)duif, (kok- en zilver)meeuw, eend, reiger, ekster, gaai en kraai noemt, maar de tjiftjaf niet. In dit rijtje staan acht soorten uit de landelijke broedvogeltop-10. De ontbrekende twee zijn tjiftjaf en fitis. Beide trekken weg naar het zonnige zuiden. En als Scandinavische tjiftjaffen en fitissen op doorreis Nederland aandoen, willen ze zich hier nog wel eens territoriaal gedragen, en dat betekent: zingen! …

Lees Meer Lees Meer

Ook waterplanten kunnen herfstkleuren krijgen. Neem nou pijlkruid, dat als ’s winters groenblijvende plant door tuincentra wordt verkocht, maar dat ik in het wild toch echt geel zie worden. De plant staat met z’n pijlvormige bladeren (omgekeerde V’s) in ondiep, stilstaand of traag stromend water. Het is een zeer herkenbare en dus gemakkelijk te determineren soort. Het was een van de eerste waterplanten die ik leerde kennen. En nu worden ze geel en schrompelen ze weg. Verdrogen is het woord niet, zo in het water. …

Lees Meer Lees Meer

Struinend door bossen in Polen en Duitsland, over de toendra van Groenland, in het Drents-Friese Wold, de Veluwe en de Treek vond ik wolvensporen, -drollen, -holen. Het wordt eens tijd voor een wolf. Ze zagen mij vast wel, maar lieten zich niet zien.

Wolvenkenner en -liefhebber (wie wolven kent gaat ze vanzelf liefhebben) Leo Linnartz van Ark Rewilding Nederland wil mij wel meenemen. Hij komt helemaal uit Overflakkee naar de Veluwe, waar zijn goede kennis Marc Wilbers woont, die veel excursies leidt om dieren te zien. Als geen ander kent Marc de bossen bij Wolf(!)heze, waar de horde wolven huist waarvan een snodaard drie welpen doodreed. …

Lees Meer Lees Meer

Mijn pad voerde langs de wortelkluit van een enorme, gevloerde beuk. De boom had met zijn ondiepe, horizontaal gegroeide wortels een muur van doorwortelde aarde opgetrokken. In zo’n wortelwand kan van alles leven aan dieren, planten en schimmels. Op de kluit die ik passeerde groeiden koddige, vilten bolletjes, gelig van kleur. Jonge zwavelzwammen, dacht ik. …

Lees Meer Lees Meer

Een groot plooirokje, daar doet deze zwam me aan denken. Plooirokjes zijn ook kleine maar fijne paddenstoeltjes die in het gras groeien. Maar deze is, hoewel nog geen vijftien centimeter hoog en zo’n vier centimeter wijd, veel groter dan alle plooirokjes die ik ooit zag. Het is dan ook een hazenpootje.

Hazenpootje – veel schattiger dan plooirokje kan een paddenstoel niet klinken, behalve dan het hazenpootje. Behalve een jachttrofee voor de moordlustige medemens is een hazenpootje een klaverachtige bloem, en dus een paddenstoel. …

Lees Meer Lees Meer

Onlangs sprak ik af met twee botanici bij wie ik in een onvoltooid leven in de collegezaal zat. In de eerste week van de studie biologie raakten wij bevriend. Wij verloren elkaar uit, en kregen elkaar soms ook weer in het oog. Sinds kort spreken we af, zoals onlangs op een kleine, stille heide. Of nee: een heideschraal grasland.

Er was even discussie over de grens tussen hei en heideschraal grasland, maar die kwestie verstomde toen beiden op de knieën zegen en de ene na de andere vondst deden. Je hebt als plantkundige meer aan soepele gewrichten en getrainde hurkspieren dan aan een goede conditie. …

Lees Meer Lees Meer

Tijdens de zonnige septemberdagen hoop ik op zomervlinders, maar die hebben zich teruggetrokken. Bonte zandoogjes, groot koolwitjes, atalanta’s en dagpauwogen zijn er nog wel.

Op een wandeling kruis ik een bloemrijk hooilandje. Een deel is geel bespikkeld met rolklaver, hier en daar roze aangestipt door rode klaver. Die klavers bloeien door alsof er geen herfst voor de deur staat. Sommige vlinders zijn dol op klaver. En jawel, vanuit de rolklaver stijgt een Icarusblauwtje op. Hij is geen hoogvlieger maar fladdert op kniehoogte rond. En weldra verschijnt nummer twee. Allebei mannetjes, te zien aan hun hemelsblauwe bovenzijde met witte zoom. Hun onderkant is zilver met zwarte stippen en een zoom van oranje vlekken. Nu zijn er enkele soorten op Icarus lijkende blauwtjes, maar de meeste blauwtjes die je ziet zijn Icarusblauwtjes – de algemeenste van de blauwtjes. Zeker eind september, als er weinig andere blauwtjes te verwachten zijn. Icarus vliegt onbekommerd door tot in oktober. …

Lees Meer Lees Meer

Afgelopen weekend vond de nachtevening plaats: het fascinerende verschijnsel dat daglicht en duisternis overal op de wereld ongeveer even lang duren. Op de langste dag, 21 juni, is het in Groningen een half uur langer licht dan in Maastricht. Op de kortste dag, 21 december, is het in Maastricht een half uur langer licht dan in Groningen. Halverwege, 21 maart en 21 september, wordt dat geëvend. …

Lees Meer Lees Meer

Broeden doen ze in Nederland nog maar met enkele tientallen, in de duinen op de Waddeneilanden en bij Den Helder. Op het Aekingerzand wordt met het kunstnesten en afplaggen een van de laatste populaties op de hei in stand gehouden. De tapuit is een van die duin- en heidevogels die net als de duinpieper, de klapekster, het korhoen de wulp verdwenen of bijna verdwenen zijn.

Maar de tapuit heeft een uitgestrekt verspreidingsgebied, ook in noordelijke streken als Scandinavië, Siberië, IJsland, Groenland en Alaska. In mei en september trekken er tienduizenden tapuiten door Nederland. In het buitenland neemt de tapuit ook af, maar geen buitenland roeit zijn medebewoners zo efficiënt uit als Nederland. …

Lees Meer Lees Meer

Zodra ik mijn wandelschoenen aantrek, neemt Hond haar positie in bij de deur. We lopen de straat uit en als ik zeg ‘aan de kant’, gaat ze aan de kant lopen. Nu lijkt ze welopgevoed. Ze kent veel mensenwoorden, terwijl ik de hondentaal nauwelijks machtig ben. Maar het opvolgen van commando’s doet ze alleen als het haar uitkomt.

Ik heb hondensnoepjes op zak maar zij laat zich meer paaien door een stok of een bal. Alles wat ik opraap, wordt verwachtingsvol aangezien met een scheef koppie. Valt het onder haar definitie van stok of bal, dan krijgt het alle aandacht en vergeet Hond alles, uitgezonderd een volgende stok of bal.

Wij volgen een weggetje tussen een paardenwei en voortuinen van woonhuizen. Op een gazon zie ik een dode merel liggen, pootjes omhoog, kopje gedraaid, de gele snavel opzij, een geel omrand oog. Het lijkt me aan te kijken. Als ik een foto maak, beweegt de merel ineens. Wat nu? …

Lees Meer Lees Meer