Nederland is ganzenland en dat merk ik elk jaar aan vragen van lezers die, vooral in de avond- of ochtendschemer, gakkende ganzenformaties zien overvliegen. De vraag is dan of de vogels nu nog dan wel nu reeds trekken en of we hier het noodlot van klimaatverandering in bespeuren. Die laatste vraag heeft als antwoord een geruststellend ‘nee’.

In Nederland overwinteren ik schat een paar miljoen ganzen. De meeste broeden op de toendra in het hoge noorden en verre noordoosten. De meeste eten gras. Dat is nergens zo gemakkelijk te vinden als in Nederland. Ongeveer een derde van Nederland is bedekt met één eiwitrijke, snelgroeiende grassoort. Koeien groeien daar voortvarend van; het is een soort fastfood voor planteneters. Voor ganzen is dat het ook, die zijn er gek op. En dankzij injecties van enorme hoeveelheden mest groeit dat gras ‘s winters nog enigszins door ook, vooral nu het warmer wordt – toch nog een klimaatdingetje. …

Lees Meer Lees Meer

Paddenstoelen horen bij de herfst, maar er zijn er die een ander seizoen verkiezen. Ook zijn er soorten die je het hele jaar wel kunt vinden, de geelbruine plaatjeshoutzwam bijvoorbeeld.

Er zijn tientallen soorten houtzwammen die op dode of nog levende boomstammen groeien. Sommige willen alleen loofbomen of zelfs maar één soort loofboom, zoals de berkenzwam, andere beperken zich tot enkele soorten naaldbomen, zoals de sparrenplaatjeshoutzwam. Die is verwant aan de reeds genoemde geelbruine plaatjeshoutzwam. De laatste groeit soms op loof- maar meestal op naaldhout.

De meeste houtzwammen verspreiden hun sporen niet vanuit plaatjes, maar vanuit buisjes of poriën die de hoed aan de onderkant een sponzig aanzien geven. De plaatjeshoutzwammen zijn, zoals hun naam al verraadt, uitzonderingen. …

Lees Meer Lees Meer

Sommige andere winters zag ik kuifeenden rond deze tijd al in de vijver achter ons huis verschijnen. Deze winter, kwakkelig als ie is, zie ik ze nog. Ze dobberen nog in groepen op grotere wateren, vaak samen met tafeleenden.

Kuifeendwoerden zijn zwart met witte flanken, een achterovergekamde kuif, gele oogjes en een blauwgrijze snavel. Tafeleendwoerden hebben grijze flanken en rug, een oranjebruine kop en oranje oogjes. Van beide soorten zijn de vrouwtjes bruin. Beide zijn half zo groot als de wilde eenden die in het park om brood leuren. …

Lees Meer Lees Meer

Terwijl de atmosfeer opwarmt en we misschien al te laat zijn om de mensheid van de ondergang te redden, blijven we formule 1-races organiseren, naar zonnige oorden vliegen, in de file staan, op wintersport gaan, bossen kappen, distributieloodsen bouwen, vlees eten en vuurwerk afsteken.

Rasoptimist Diederik Samsom zei in een interview in de Volkskrant dat de mensheid nog nooit met zo’n vaart op een muur is afgeraasd als op de huidige klimaatmuur. Toch kunnen we volgens hem nog afbuigen. Zelf denk ik dat we, om uit de doodlopende weg van klimaatverandering te komen, daarvoor wel een heel scherpe bocht moeten maken. Anders gaan we het hoekie om.

Zakenlieden springen handig op de klimaatcrisis in en halen kernenergie uit de mottenballen. Andere zakenlieden willen op de Noordzee naar gas boren. Inmiddels slibt die zee toch al dicht met oliebooreilanden en windturbines. …

Lees Meer Lees Meer

Sinds de dagen eind december lengen, krijgen sommige vogels lente-achtige neigingen. De hoge temperatuur zal ook wel helpen. Roodborstjes en winterkoninkjes zingen altijd wel, ook ’s winters, maar zeker als het zonnetje doorbreekt, hoor ik pimpel- en koolmezen zingen.

De eerste heggenmus heb ik ook al gehoord. Heggemussen hoor ik altijd eind december al, maar dat spreekt steeds minder vanzelf, want het gaat niet meer zo goed met deze soort. Heggemussen profiteren van de warmere winters, maar blijkbaar niet genoeg om hun aantal op peil te houden.  Ook met Turkse tortels gaat het bergafwaarts, maar in onze tuin hoor ik hun dromerige gekoer al een paar weken. Als de duiven beginnen te koeren, krijg ik vaak een midwintermelding van een roepende koekoek. Maar koekoeken blijven nog drie maanden in Afrika. …

Lees Meer Lees Meer

Er zijn plantensoorten die de hele winter bloeiend aangetroffen kunnen worden, zoals madeliefjes.  Er zijn herfstige doorbloeiers, zoals knoopkruid, en er zijn vroege voorjaarsbloeiers, zoals kleine veldkers.

In de moderne, door het klimaat veranderde kwakkelwinters wordt de overgang van late herfst naar vroege lente diffuus. Veel planten bloeien de hele winter door, zoals paardenbloem, boterbloem, koekoeksbloem, herderstasje en klein kruiskruid. Ze bloeien weliswaar niet massaal, maar er zijn altijd wel enkele bloemen te vinden.

Deze winter maakte de vorstige decemberweek echter een einde aan veel gebloei. Veel doorzetters onder de bloemen zijn in de knop gebroken en voor de ochtend van haar bloei vergaan, om Willem Kloos te citeren. Ik heb die ochtend trouwens altijd een stoplap gevonden, en zou ‘hun’ boven ‘haar bloei’ verkiezen. Kloos to nature. …

Lees Meer Lees Meer

Het aantal paartjes ijsvogels wordt door Sovon Vogelonderzoek geschat op meer dan duizend. Dat zijn dus meer dan tweeduizend gepaarde, volwassen ijsvogels. Met de vrijgezellen en zeker een nieuwe generatie erbij, zullen er in de nazomer dus wel vierduizend ijsvogels door Nederland flitsen. Dat zijn er veel meer dan vijftig jaar geleden. De ijsvogel staat te boek als toenemend en succesvol. Dat valt te relativeren.

Vierduizend ijsvogels: dat is één ijsvogel op 4.500 Nederlanders. Qua biomassa zijn ijsvogels helemaal bescheiden. Met een volle maag gaan er drie in een ons. In Nederland vliegt dus 130 kilo ijsvogel rond. Met een gemiddeld gewicht van bijna tachtig kilo overtreffen de 18 miljoen Nederlanders de ijsvogelmassa makkelijk, daarvoor hoeft men niet in algebra uit te blinken. Zo’n 1,4 miljard kilo mens bewoont Nederland. …

Lees Meer Lees Meer

Edward Krabbendam uit Goes stuurde me foto’s van rupsen op de spruitjes in zijn moestuin. Het zijn rupsen van grote koolwitjes. Die vlinders zetten eitjes af onder de bladeren van koolsoorten. De rupsen die daaruit kruipen, eten de kool op voor de moestuinier hem kan stoven. Er zijn uiteraard kasten vol chemicaliën beschikbaar om die eitjes of rupsen dood te spuiten, maar Krabbendam doet dat niet, hij knijpt eitjes wel stuk en rupsen dood, maar laat er in de herfst altijd een stelletje zitten.

Eind oktober hebben de meeste koolwitjerupsen zich wel als pop teruggetrokken om de winter in een cocon door te brengen. Wanneer ze zich verpoppen om als vlinder partners te zoeken, ter voorbereiding van de volgende generatie eitjes, is het lente.

Maar soms houden enkele rupsen van koolwitjes het tot ver in de winter vol, als er geen spreeuwen of mezen zijn die ze van de planten af plukken. Waarschijnlijk zijn die rupsen laat uit het eitje gekropen en moeten ze zich langer volvreten dan hun mederupsen. Meestal verdwijnen ze dan ijlings in de grond als het gaat vriezen, of vriezen ze dood. …

Lees Meer Lees Meer

De achtmiljardste mens werd deze week geboren. Om dit kind een leefbare aarde te garanderen moet er natuur bij, en moet de uitstoot van stikstof, CO2 en methaan slinken. Maar hoe? Vijftig jaar voorlichten dat we ‘de thermostaat een graadje lager’ moeten zetten had geen effect. De gasprijs schiet de pan uit en ons verbruik keldert. Met prijsplafonds subsidiëren we klimaatverandering juist. Willen we arme mensen ontzien? Dan moeten we lage inkomens subsidiëren, niet klimaatverandering.

Zolang we geen productie en consumptie willen inleveren, moeten we het in bevolkingskrimp zoeken. Hoeveel mensen kan de aarde aan? …

Lees Meer Lees Meer

Mijn natuurdagboek over houtsnippen leverde reacties op van ervaren vogelaars die houtsnippen met een jong tussen de poten hadden zien vliegen. Er was zelfs een met jong vliegende watersnip gezien.

Mij leek het luchttransport van houtsnipkuikens een mythe, tot een gepensioneerde jachtopziener mij ervan verzekerde drie keer een houtsnip met jong te hebben gezien. Jagerslatijn?

Zelf heb ik het nooit gezien. Er zijn geen foto’s van. Niemand van de waarnemers nam er een foto van. Dat zou natuurlijk ook snel moeten, in een schemerig bos. Anderzijds kun je het niet verzinnen of er zijn foto’s van. Ik zie veel meer houtsnippen dan bokjes. Bokjes zijn schaarse, schuwe snippen die zich in moerassige vegetatie verstoppen. Het zien van een bokje is een belevenis, een foto ervan maken is knap. Soms maken bokjes een dansje. Dan staan ze verend te wippen. Beweging is niet te fotograferen, en het filmen van een wippend bokje lijkt me lastiger dan het kieken van een door het bos vliegende houtsnip. Toch zie ik elk jaar wel zo’n filmpje. …

Lees Meer Lees Meer