Koos Dijksterhuis

Kent u een plant met twee ixen en drie y-grècs in de naam? Ik ook niet, maar wel een paddenstoel: Xylaria hypoxylon. De kans dat deze naam in wetenschappelijk latinogrieks u een aha-erlebnis bezorgt, lijkt me klein. Gelukkig heeft de soort een Nederlandse naam: geweizwam. Die wordt door echte zwammenkenners, pardon: mycologen, echter nauwelijks gebezigd. Mycologen bedienen zich liever van klassieke talen. Xylo is Grieks voor ‘hout’. De zwam heeft dat hout dus zowel in zijn geslachtsnaam Xylaria als in zijn soortnaam hypoxylon. Houtiger vind je ze niet! …

Lees Meer Lees Meer

November is de tijd van harde buien en lage zon die onder zware wolken fel door de schoon gewassen lucht priemt. Tegenover de zon kunnen regenbogen verschijnen. De zon is langer onder dan op en hoewel het nog niet vriest, zoeken veel insecten een veilig heenkomen voor de winter.

Als ik in de tuin wroet, kom ik lieveheersbeestjes tegen die zich verstopt hadden. Ook kom ik andere rood-met-zwarte insecten tegen: vuurwantsen.

In de zomer zag ik die veel meer. Soms kleurden ze boomstronken, stoeptegels of zandplekken rood met hun talrijke aanwezigheid. Altijd sjouwde een aanzienlijk deel van de meute rond met aan elkaar geklikte achterwerken. Ze paren terwijl het voedsel zoeken gewoon doorgaat; vuurwantsen gebruiken hun tijd efficiënt! …

Lees Meer Lees Meer

Vliegende ratten, worden ze minachtend genoemd. Wat is dat toch met mensen? Zodra een andere diersoort qua aantal zeg een tiende promille van de mensheid bereikt, en gemakkelijk in het zicht of gehoor komt, wordt die soort als vijand beschouwd. De bruine rat staat voorop. Stadsduiven kunnen hun zegening tellen: 1. Het zou nog erger zijn als mensen ratten kruipende duiven noemden.

Ik begrijp die afkeer niet. Stadsduiven poepen, maar dat is hun enige nadeel. Sommigen zullen zich ergeren aan hun gekoer, maar ik vermoed dat die zich ook aan mussen en spreeuwen ergeren. Stadsduiven ruimen onze rotzooi op: patat, brood. Daarbij zorgen ze voor een gedekte dis voor roofvogels die het buiten de steden soms moeilijker hebben dan erin: sperwers, haviken, slechtvalken. …

Lees Meer Lees Meer

Een lezeres vroeg mij waarom vogels trekken. Ja, omdat het hier koud wordt en in Afrika warm is. Maar waarom blijven ze niet het hele jaar in Afrika?

Het antwoord is simpel: vogels gebruiken tijdelijk beschikbare ruimte. Daarin lijken ze op menselijke nomaden of seizoenarbeiders. Mensen trekken ook, en vogels kunnen vliegen, dus die zijn nog veel mobieler. In de noordelijke lente komt er op het noordelijk halfrond een enorme hoeveelheid land beschikbaar, die ’s winters onbruikbaar is. In de zomer barst het leven er los: bloemen bloeien, insecten zoemen, vissen spetteren en vogels hebben een gevulde dis. …

Lees Meer Lees Meer

Gelderse roos is een struik met in de zomer fraaie bloemen, en in de winter fraaie bessen. De bloemen vormen schijven, met een krans van grotere bloemen eromheen. Ontbijtbordjes. De bloemen in het midden zijn de bloemen waar de bestuiving plaatsvindt. Daartoe wordt de hulp ingeroepen van insecten. En die lokt de struik met de grotere bloemen aan de rand die zelf celibatair leven. …

Lees Meer Lees Meer

Toen wij ons mogelijke nieuwe huis bekeken, vielen mij boven op een grote boomstronk in de tuin vlammend oranjegele paddenstoelen op. Ze hadden vrij grote, heel mooie hoeden. Paddenstoelkenners gebruiken altijd de wetenschappelijke, Latijnse namen, maar ik ben blij dat Nederlandse namen de paddenstoelenwereld ook ontsluiten voor niet-latinisten. Die Nederlandse namen zijn vaak welluidend als waren ze korte gedichten.

Bij deze prachtig vlammende hoeden is de naam ook wel mooi, maar toch vooral doeltreffend: prachtvlamhoed. Prachtvlamhoeden leven van dood loofhout, waarbij ze hard eikenhout niet schuwen. Integendeel; eik is een lievelingskostje. De stronk in (inmiddels) onze tuin is waarschijnlijk ook het residu van een dikke, dode eik. Mochten er geen dode loofbomen voor handen zijn, dan zou een prachtvlamhoed bij hoge uitzondering kunnen uitwijken naar een naaldboom. Maar eerder nog kiezen ze een levende loofboom, die ze vervolgens doodmaken, zodat ze toch nog hun lievelingsgerecht krijgen. …

Lees Meer Lees Meer

De botanici Rafaël Govaerts en Maarten Christenhusz reisden de wereld rond, speurend naar honderden plantsoorten die als uitgestorven beschouwd werden. Ze schreven er een groot, mooi en leesbaar boek over: Uitgestorven, op plantenjacht rond de wereld. (Sterck & De Vreese, €59,90).

Van diverse soorten uitgestorven gewaande planten vonden ze in een afgelegen regenwoud toch nog een restpopulatie. Soms blijken er in botanische tuinen nog exemplaren van planten te leven, die in het wild al jaren uitgestorven zijn. Ook liggen er weleens zaden in zadenbanken of herbaria. Zaadjes die in de grond bewaard zijn, kunnen na veranderde omstandigheden opbloeien. Dat laatste is zeldzaam, want meestal verdwijnen planten, omdat hun leefgebied opgedoekt is. Verstedelijking, ontbossing, veeteelt en akkerbouw zijn de massavernietigingswapens waarmee de mens die leefgebieden bestrijdt. Om verdwenen soorten terug te krijgen, moet hun leefgebied hersteld worden. Dat betekent herstel van een ecologische netwerk met vele plant- en diersoorten. …

Lees Meer Lees Meer

Op het strand van Schiermonnikoog ligt een houtig, half bolletje. Was het een heel bolletje geweest, dan zou het zo groot zijn als een pingpongbal. De kleine, bruine halve bol heeft een geribbelde structuur. Het lijkt me een drijfzaad.

Zaden die zich vooral door zeewater laten vervoeren zijn er in Nederland niet veel, maar tropische drijfzaden zijn er des te meer. De kokosnoot is de bekendste. Kokosnoten spoelden vroeger soms massaal aan op de Nederlandse kust, dan was er een lading overboord geslagen.

Er worden vele tropische gewassen gegeten, waaronder vruchten, zaden en noten. Die kunnen per schip vervoerd, en in scheepskeukens bereid worden. Ook zeebonken houden van lekker eten en anders zijn er wel cruiseschepen waarop de duizenden passagiers dagelijks een exquise maal verwachten. Daarbij komt de recente mode om voor overledenen bloemen en zaden aan zee te offeren. De herkomst van de halve bol-noot kan dus overal ter wereld liggen. …

Lees Meer Lees Meer