Kent u een plant met twee ixen en drie y-grècs in de naam? Ik ook niet, maar wel een paddenstoel: Xylaria hypoxylon. De kans dat deze naam in wetenschappelijk latinogrieks u een aha-erlebnis bezorgt, lijkt me klein. Gelukkig heeft de soort een Nederlandse naam: geweizwam. Die wordt door echte zwammenkenners, pardon: mycologen, echter nauwelijks gebezigd. Mycologen bedienen zich liever van klassieke talen. Xylo is Grieks voor ‘hout’. De zwam heeft dat hout dus zowel in zijn geslachtsnaam Xylaria als in zijn soortnaam hypoxylon. Houtiger vind je ze niet!

Zolang het niet vriest zijn geweizwammetjes te vinden op rottend loofhout. Een enkele keer wordt levend loofhout gekoloniseerd, maar dan sterft dat hout alsnog en kleurt het zwart. De zwammetjes zelf zijn wit. Bij vorst sterven de zichtbare delen af, maar leven de paddenstoeltjes in het hout door, om in betere tijden weer de kop op te steken. Een hoed hebben ze niet. Ze vormen dunne, vertakte stengeltjes van twee, drie centimeter hoogte. Ze lijken soms op hertengeweitjes, en daar danken ze hun naam aan.

Geweizwammetjes malen niet om zonlicht. Ze groeien laag-bij-de-gronds op lommerrijke plekken. Daar valt hun witte verschijning des te meer op. En niet alleen omdat ze wit zijn. Die zo gewone paddenstoeltjes, in iedere tuin waarneembaar als daar dood hout mag blijven liggen, hebben een heel bijzondere eigenschap. Ze geven licht. Je kunt er geen boek bij lezen, het is een vage glimmering die alleen in het pikkedonker te onderscheiden valt, als je er net naast kijkt.

Dat licht wordt waarschijnlijk niet door de zwammetjes zelf verspreid, maar door bacteriën met wie ze samenwerken. Zoals vele paddenstoelen zijn geweizwammetjes chemische fabriekjes die ingewikkelde stoffen produceren. Daar zitten mogelijke geneesmiddelen tegen tumoren tussen.

Geweizwammetjes hebben geen ixen en y-grècs nodig om bijzonder te zijn.

(Natuurdagboek Trouw, woensdag 15 november ’23)