Ze worden vaak verward met meerkoeten, en ook waterhoenders horen bij de koetenfamilie. Meerkoeten zijn groter, hebben een neerwaarts staartje en een witte snavel met een wit schild op het voorhoofd. Waterhoenders hebben een opwaarts staartje en een rode snavel met gele punt. Ze hebben witte vleugelranden en een witte zoom langs hun staartje. Dat wipt op en neer, waarbij de witte rand duidelijk zichtbaar is: een omgekeerde V. Jonge waterhoentjes, die op hun eerste dag al achter hun moeder aanlopen en -zwemmen, raken dankzij die V de weg niet kwijt.

Meerkoeten zijn grauwzwart met een gitzwarte kop, waterhoenders zijn boven de witte vleugelranden donkerbruin en daaronder grijs. Beide hebben gele poten maar het waterhoen heeft ook gele tenen. Bij de meerkoet zijn die grijs.

Ze hebben allebei lange tenen. Vooral de meerkoet voelt zich daar gauw op getrapt, kan dan luidkeels protesteren en gaat een vechtpartij niet uit de weg. Die lange tenen zijn handig op zachte grond en voor waterhoenders ook om over de drijvende bladeren van waterlelies te lopen.

Waterhoentjes lopen met schokkende bewegingen en zijn schuwer dan meerkoeten. Op de oever van een parkvijver rennen beide bij gevaar het water in, maar in dat water voelen meerkoeten zich meer koets dan waterhoentjes, die zich meestal in de (oever)vegetatie verstoppen.

Ik een zag waterhoen dat tevreden leek te zijn met de uit tuinvijvers verwilderde, alle andere waterplanten verstikkende woekeraars: grote waternavels. Die vormden een pakket van een halve meter dik. Meer dan genoeg voor het waterhoen om onzichtbaar in te worden.

Vanwege die neiging zich onzichtbaar te maken, krijg je ze minder vaak te zien dan meerkoeten. Dat er ruwweg vier keer zoveel meerkoeten als waterhoenders in Nederland zijn, is daar ook schuldig aan. Volgens Sovon zijn er 28 à 40 duizend broedparen waterhoenders, een aantal dat slinkt vanwege droge lentes.

(Natuurdagboek Trouw, maandag 25 november ’24)