In diverse media kwam ik de alarmerende tijding tegen dat de elzen al bloeiden en dat astmalijders zware tijden kenden. Ik sta open voor onheilstijdingen, al vraag ik me eerst af of ze aannemelijk zijn. Ja, klimaat enzo. Maar ik zie altijd in november al elzenkatjes.

Misschien dat ze deze winter eerder stuifmeel verspreiden dan anders, dat zou kunnen. Of dat ook de wilgen en hazelaars onder de noemer elzen geschaard worden, want dier eerste katjes zijn ook al lang gesignaleerd. Ik weet het niet, maar ik kom uit een familie van astmatici en die heb ik tot nu toe weinig met betraande ogen en rode neuzen gezien. Afkloppen.

De katjes waaruit dat beruchte elzenstuifmeel komt, zijn die hangende slurfjes op de foto. Het zijn de mannelijke bloeiwijzen. De vrouwelijke bloeiwijzen zitten erboven. Dat zijn die piepkleine urntjes op de foto. Ze zien eruit als elzenpropjes op kabouterformaat. Mannelijke geslachtsdelen zijn niet altijd veel groter dan vrouwelijke, maar de mannelijke hoeveelheid erfelijk materiaal dat voor de voortplanting wordt ingezet overtreft de hoeveelheid van de vrouwen meestal enorm.

Bij mensen is dat niet anders. Per vrouwelijke eicel worden er miljarden zaadcellen verkwist, voor het eens tot een voltreffer komt. Bij planten is dat niet anders, al gebruiken we de term ‘zaad’ daar voor vrouwelijke orgaantjes. Dat van de mannetjes noemen we stuifmeel. Dat stuift rond in ontzaglijke hoeveelheden. Daar kan geen mens tegenop onaneren. Het meeste stuifmeel komt op nutteloze plekken terecht, in de neuzen van allergische lieden bijvoorbeeld, of wordt opgegeten door insecten.

Als het stuifmeel doel treft en zo’n vrouwelijk urntje bevrucht, dan groeit dat uit tot een elzenprop met zaadjes. Daarvan schopt ook maar een fractie het tot een nieuwe els. Het begint met groenlingen en sijzen die de zaadjes opeten en wie de dans ontsnapt moet op een goede kiemplaats belanden.

(Natuurdagboek Trouw donderdag 26 januari ’23)