Uit de brieven van Rosa Luxemburg, vier jaar geleden uitgegeven door Van Oorschot en in Trouw gerecenseerd door Co Welgraven, bleek haar liefde voor de natuur, vogels in het bijzonder.

Luxemburg zat tijdens de Eerste Wereldoorlog twee jaar in de gevangenis, omdat ze communist was en zich tegen de oorlog uitsprak. Door het tralievenster zag en voerde ze merels en koolmezen, luisterde ze naar een roodborstje en zag ze zelfs een draaihals, een wonderlijk soort spechtje.

In vogeltijdschrift De Scharrelaar schreef Marja Vuijsje een stuk over Luxemburgs vogelliefde. Met andere oude en wat nieuwe artikelen verscheen dat stuk onlangs in haar bundel Een eend op zolder (Atlas Contact, €19,99). Vuijsje schrijft over vogels en haar fascinatie voor die dieren, en meestal kiest ze een verrassende invalshoek. Het bezoek aan de flamingo’s in Chili bijvoorbeeld wordt overschaduwd door spanningen tussen de schrijver en haar reisgenoot. Bonte kraaien beschrijft ze tegen het decor van uitdijend en autorijdend Teheran. De parkeenden die ze voert koppelt ze aan het toneelstuk De wilde eend van Henrik Ibsen en alpenkauwen komen aan de orde in een bespreking van Thomas Manns Toverberg.

Het zijn mooie stukken waarvan het verhaal over Rosa Luxemburg me het meest aanspreekt. Misschien omdat haar geschiedenis actueel is: natuur is weer een linkse hobby. Luxemburg voelde zich in de natuur meer thuis dan op een partijcongres, schreef ze in een brief. Zouden er lieden bestaan die een partijcongres boven een boswandeling verkiezen? Luxemburg pleitte trouwens niet voor revolutionaire initiatieven, maar de door haar opgerichte Spartakusbond begon toch vast met stakingen. Er zwierven in 1919 in Duitsland veel extreemrechtse knokploegen rond, van ex-soldaten uit het ontmantelde leger. De overheid gebruikte die milities om de opstand neer te slaan en communisten te vermoorden. Onder wie Rosa Luxemburg.

(Natuurdagboek Trouw, vrijdag 5 januari ’24)