“Wat is dit?” vroegen Magda en Bert Gooijer in een bericht met een foto van een gele substantie die ze in een bosrand hadden gezien. “Dat”, antwoordde ik, “is heksenboter.”

Heksen waren vrouwen met toverkracht, die ’s nachts bijeenkwamen en dansten. Vijftien jaar geleden was het helemaal in om heks te zijn, vooral onder jonge meiden. Zij geloofden dat geheime, occulte kennis eeuwenlang van grootmoeders aan kleindochters was doorgegeven. En dat zij de uitverkorenen waren voor wie de eeuwenoude geheime kennis bestemd was.

Voor een verhaal in Trouw bezocht ik toen een zogenoemde heksensabbath. Daar werd kennis doorgegeven, over dromenvangers, pendels, wichelroedes en andere attributen die eeuwenoud lijken maar die hooguit 150 jaar geleden werden bedacht, toen occultisme en spritisme in de mode kwamen.

Helaas zijn veel betoverende vrouwen op brandstapels vermoord en is het hoogst onwaarschijnlijk dat hun geheime kennis door betrouwbare lieden aan leergierige kleindochters werd doorgegeven. Wat wel als een paal boven water staat is dat op veldjes die geschikt zijn als dansvloer cirkels van paddenstoelen groeien: heksenkringen. Dansende heksen toeterden uit hun al dan niet met een wrat getooide neus af en toe een fluim, die op de grond bleef liggen: heksensnot. Heksensnot is geel, dat is algemeen bekend, en lijkt daardoor op boter. Vandaar de naam heksenboter.

Heksenboter is een slijmzwam en dat is geen zwam, maar een klasse apart. Zo’n slijmzwam bestaat uit een kolonie eencelligen. Die hebben elk een celkern maar delen een gezamenlijke celwand. Wat eruitziet als een statische klodder kan zich voortbewegen.

Henk van Halm, mijn voorganger bij Trouw, vertelde mij eens over een in een doosje bewaarde heksenboter. Het wonderlijke wezen wist zich lang en dun te maken en door de luchtgaten te wurmen. De volgende mogen lag de smurrie naast het doosje.

(Natuurdagboek Trouw donderdag 16 aug. 2018)