Vandaag is de kortste dag, afgelopen en komende nacht zijn de langste van dit jaar. Voor wie nu moppert dat elke dag 24 uur duurt, heb ik de geruststellende mededeling: u heeft gelijk. Als ik het gemakshalve over daglengte heb, bedoel ik de periode tussen zonsopkomst en zonsondergang.

Vanaf nu lengen de dagen, een prettig idee. De zon heeft zijn verste punt bereikt en wordt vanaf de Steenbokskeerkring teruggekaatst. Ik kan me goed indenken dat onze in dierenvellen gehulde voorouders die zonnewende vierden. Het lukte de kerkvaders niet dat heidense lichtfeest uit te bannen. ‘De kerstboom pakken ze ons niet af!’ Het lijkt het hedendaagse vuurwerk wel. Toen hebben ‘ze’ er maar een christelijk feest van gemaakt.

Knap dat ze zeg drieduizend jaar geleden opmerkten wanneer de dag het kortst was. Het lengen gaat steeds sneller, maar eerst is het secondenwerk. Vandaag duurt de dag zo’n zeven uur en drie kwartier. Gemiddeld in Nederland dan; tussen Groningen en Maastricht zit wel een half uur verschil.

De zon gaat trouwens al sinds tien dagen telkens een ietsepietsie later onder. Maar dat werd tot vandaag overgecompenseerd met een eveneens steeds iets latere zonsopkomst. En al is het vandaag de kortste dag, het ochtendduister piekt pas op 31 december! Dan komt de zon pas elf voor negen op. Wat dat betreft is die datum goed gekozen als oudejaar.

De variatie in daglengte komt door de scheve houding van de aardas ten opzichte van de zon. ’s Winters is de noordpool afgewend van de zon en dus schaduwrijk en koud. Dat het lengen der dagen ’s avonds zo’n drie weken eerder begint dan ’s morgens heeft een andere oorzaak: de ellipsvormige baan die de aarde om de zon volgt. In de winter bevindt de aarde zich iets dichterbij de zon en lijkt ze sneller te bewegen. Daardoor schuift de periode van daglicht iedere dag iets op, inclusief zonsopkomst en -ondergang. Ik wens u een prettige zonnewende.

(Natuurdagboek Trouw, donderdag 21 december ’23)