In het besneeuwde bos scharrelde een merel rond mijn voeten. Dat is apart, want bosmerels zouden schuw zijn. In oude vogelboeken zijn alle merels nog schuwe bosvogels. Maar er is een tweedeling ontstaan tussen bosmerels en tuinmerels. Tuinmerels hebben hun angst voor mensen overwonnen. Ik heb wel eens merel gehad die onbekommerd door de tuindeur naar binnen kwam, en vlak langs me heen naar de keuken hipte. In het bos slaan merels op grote afstand reeds alarmerend op de vlucht.

Onder invloed van de omgeving kan een diersoort geleidelijk veranderen. Als er gescheiden populaties zijn, kunnen die elk een andere kant op veranderen en kan een soort zich splitsen. Gescheiden populaties kunnen zover uit elkaar groeien, dat ze elkaar niet meer aantrekkelijk vinden. Mochten ze toch paren, kunnen ze geen vruchtbare nakomelingen meer krijgen. Ze zijn aparte soorten geworden. Als het verschil minder groot is, zijn er ondersoorten. Het verschil tussen ondersoorten is groter dan de variatie tussen soortgenoten, maar die grens is evenmin haarscherp als de grens tussen ondersoort en aparte soort. Dat heb je met geleidelijke overgangen. Je kunt soortvorming vergelijken met het ontstaan van talen en dialecten.

In mijn kindertijd werden kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen al als aparte soorten beschouwd, iets wat nu geen mens nog zou betwijfelen, maar wat ooit ter discussie stond. In mijn kindertijd stonden zwarte en bonte kraai te boek als ondersoorten. Intussen zijn ze al jaren aparte soorten.

Toch zou het me verbazen als het verschil tussen bos- en tuinmerels nieuwe (onder)soorten inluiden. Hoogstwaarschijnlijk vrijen mensenschuwe en menstolerante merels nog schaamteloos met elkaar. Steden en dorpen grenzen aan het bos en bos- en tuinmerels komen elkaar vaak tegen. Soms zoeken bosmerels voedsel in een tuin en soms trekken tuinmerels het bos in. En in onze bossen zijn tegenwoordig niet minder mensen dan in onze tuinen. De merelvrouw in het bos is er al zo aan gewend, dat ze onbekommerd rond mijn voeten scharrelde.

(Natuurdagboek Trouw dinsdag 21 feb. 2017)