“We hadden het landschap moeten beschermen!” Geert Mak, de schrijver die ooit uit Jorwerd verdween en weer opdook in Bartlehiem, is boos. “Nergens ter wereld bestaat een weidelandschap zoals in Friesland. Maar we beschermen het niet. Zonder de minste aandacht voor inpassing in het landschap zetten we er gebouwen neer. Alsof je een flat van tien etages in de grachtengordel bouwt!”

Met enkele natuuronderzoekers, veehouders, journalisten en schrijvers hobbelde ik in een oude bus door Friesland. Het reisje was georganiseerd door Jantien de Boer, auteur van het onlangs verschenen boekje Landschapspijn. Zij liet ons uitgestrekte, monotone weilanden zien, rond enorme boerderijen die eruitzagen als industrieterreinen.

“Zelfs in Calfornië worden voor nieuwe gebouwen eisen gesteld over inpassing in het landschap”, vervolgt Mak. “In Nederland niet.”

Architect Rein Hofstra vertelt in de rijdende bus dat er wel wat eisen gesteld worden aan nieuwbouw. “Een schuur mag niet hoger zijn dan zes meter”, weet hij. “Plus de toegestane marge van tien procent wordt dat een loods van zes meter zestig. Met een plat dak erop ziet zo’n schuur eruit als een fabriekshal.”

Teleurgesteld schudt Geert Mak zijn hoofd. “Er is nooit beleid gevoerd, laat staan dat het landschap is beschermd. De overheid deed niks, terwijl het landschap werd kapotgeslagen!”

“De overheid subsidieert die agribusiness zelfs”, zegt vogelonderzoeker Theunis Piersma, zich onderwijl met een snelle handbeweging staande houdend, als de bus net een bocht in zwenkt. De hoogleraar hoopt dat het klimaatakkoord iets kan betekenen, want de intensieve veehouderij is één van grootste bronnen van broeikasgassen. “Een gezonde bodem neemt CO2 op”, zegt hij, “Maar deze turbograslanden stoten eerder CO2 uit.”

Veehouder Willem Spoelstra vindt landschapspijn maar een raar verzinsel. “Er is nog genoeg moois te zien! En als er vogels verdwijnen, ligt dat aan roofdieren als vossen, kraaien, buizerds en ooievaars.” Met een paar collega’s doet hij aan weidevogelbeheer. Hij laat ons een plasdras weiland zien met enkele kieviten, scholeksters, bergeenden en grutto’s. Op zijn erf is een mestvaalt, waar het miegelt van de mussen.

(Natuurdagboek Trouw dinsdag 18 april 2017)