Op 8 april werden in Pointe de Grave, Frankrijk, 569 zwartkopjes geteld waarvan er drie in de buurt van de vogeltellers scharrelden, terwijl 566 zwartkopjes noordwaarts vlogen. Zij zijn afgelopen dagen aangekomen in onder andere Nederland. Gistermorgen, woensdag 15 april, hoorde ik de eerste in mijn Groningse tuin.

De zwartkopjes zijn niet vroeg, dit jaar. Of ben ik zelf laat? Ik hoorde 9 april pas mijn eerste grutto, midden in de stad nog wel. En terwijl de tjiftjaffen overal zingen, houden de fitissen zich opmerkelijk in. Zwartkopjes zijn er vaak eind maart al, sommige overwinteren hier ook, of in Engeland, maar de meeste komen uit het mediterrane zuiden en vliegen heel Frankrijk door om bij ons te broeden.

Veel trekvogels komen onderweg de kust tegen en volgen dan de kustlijn, een handige wegwijzer. Landvogels durven trouwens de zee vaak niet op. Zwartkopjes die bij Baskenland op de Golf van Biskaje stuiten, volgen de Franse westkust. Zwartkopjes die iets oostelijker over de naaldbossen van Les Landes vliegen, stuiten op de Gironde, en volgen die brede rivier. Al die zwartkopjes komen uit bij het schiereiland waar de rivier in zee stroomt, en die noordpunt van Les Landes heet Pointe de Grave. Het is een van de plekken waar vooral in de lente trekvogels worden geteld. Zoals de 566 zwartkopjes, die een paar dagen bij Breskens de Westerschelde zullen oversteken. Breskens is ook zo’n telpunt, waar trekvogels samenkomen en vogelaars dus ook.

In Nederland is de laatste tientallen jaren veel bos bijgekomen, bijvoorbeeld in de duinen, op de Waddeneilanden en in de Flevopolders. Het bestaande bos werd ouder en rommeliger. Zwartkopjes vaarden daar wel bij. Ook in parken en tuinen zingen ze hun heldere lied. Het lied lijkt wat op een merellied maar klinkt scheller en gaat sneller. Een zwartkopman zingt het vanuit een dichte boomkruin of struik, maar nu de bomen nog kaal zijn, zijn zwartkopjes goed te zien. Ze zijn klein en grijzig, maar hebben een zwarte alpinopet op hun kop. De vrouwtjes dragen net zo’n pet, maar dan bruin.

Zwartkopjes broeden op of vlak boven de grond, in dichte begroeiing. In het mini-parkje naast mijn tuin probeerden ze het vorig jaar, maar mislukte het broedsel. Katten. In een woonwijk op de grond broeden is bijkans onmogelijk.

(Natuurdagboek Trouw donderdag 16 april 2015)