Eén van de mooiste paddestoelen van het land vind ik de berkenzwam. Het is een forse zwam die als een niervormig plateautje uit een berkenstam groeit. Berkenzwammen kunnen groot worden en zijn dat meestal ook. Dat doet ze oud lijken, maar ze zijn hooguit een jaar, dan rotten of schimmelen ze weg of worden ze opgegeten door zwamkevers.

De berkenzwammen op een geknakte berk staan vrijwel altijd rechtop, ook als de afgebroken stam op z’n kop staat. De berkenzwammen groeien dan toch met hun bovenkant boven en hun sporen onder. Dat betekent dat ze pas na de breuk en de val van de berk uit diens bast gegroeid zijn. Pas ontspruitende vruchtlichamen kunnen zich nog omdraaien, maar grote zwammen niet meer. Ze zien er echter uit alsof ze al jaren op de dode boom leven. Dat is trouwens waarschijnlijk ook zo, maar dan als zwamvlok ín de stam, niet als paddestoel erop.

Berkenzwammen hebben een voorkeur voor dode berken, maar nemen ook wel eens een levende te grazen. Waarschijnlijk heeft die levende berk dan wel een wond of zwakke plek. Eenmaal behept met berkenzwammen gaat een berk onherroepelijk dood.

Zorgen berken met hun witte bast in een winters bos al voor een sprookjesachtige sfeer, een paar geknakte en gevallen exemplaren maken het bos nog mysterieuzer en berkenzwammen maken het woud helemaal betoverend. Paddestoelen zijn nou eenmaal geheimzinnige wezens, waarvan mensen nooit goed wisten of het nou planten waren of niet. Het zijn chemische fabriekjes die zoals bekend dodelijke stofjes kunnen maken, maar ook geneeskrachtige, hallucinogene en eetbare. Het geurenpalet in de paddestoelenwereld is groot en gevarieerd, evenals de kleurenwaaier en ook in vorm verschillen ze sterk.

Berkenzwammen kunnen dik en rond zijn, maar zijn meestal vrij plat. Hun hoed is vaak bruin, maar soms nog witter dan de boom waar ze op en van leven. Zeker als er een laagje stuifsneeuw op ze ligt, zoals op de foto.

(Natuurdagboek Trouw dinsdag 28 feb. 2017)