De nieuwe Veldgids Wilde bomen en struiken (KNNV-uitgeverij, €39,95), door Lodewijk van Kemenade en Bert Maes, behandelt 53 houtige gewassen met hun ondersoorten, kweekvormen en exotische verwanten. Een heerlijk boek om in te bladeren, met duidelijke foto’s.

Bij de meeste soorten staat een paragraaf over in hoeverre ze nog wild zijn. Wild in de zin van inheems of autochtoon voorkomend. Dit is namelijk niet alleen een determinatiegids voor wie wil weten welke boom of struik er in de bosrand staat, het is vooral een gids om wilde van niet-wilde soorten te onderscheiden. Van veel bomen is het onbekend of ze oorspronkelijk op hun plek stonden, er later zijn geplant, of vanuit een aangeplant bosje zijn overgewaaid.

Het in kaart brengen van autochtone bomen en struiken is relevant voor behoud van het oorspronkelijke genetische materiaal, dat bij autochtone soorten veel gevarieerder is dan bij gekweekte. Autochtone soorten moeten zich sinds de laatste ijstijd zonder bemoeienis van de mens in Nederland hebben gevestigd. Als een boomsoort op oeroude kaarten of beschrijvingen al op dezelfde plek werd vermeld, waar hij nu nog staat, is er een goede kans.

In ons land zijn alle bossen aangeplant, dus veel autochtone bomen zijn er niet meer. Wilde ratelpopulieren zijn zeldzaam. De wilde ruwe berk is zeer zeldzaam, de wilde zachte berk is vrij zeldzaam. Er zijn ook nog enkele berkencultivars maar die zijn per definitie niet wild. De wilde beuk is ook zeldzaam. Wilde zomereiken daarentegen zijn algemeen en wilde lijsterbessen zeer algemeen

In onze tuin staat een monumentale rode beuk. Bestaan er wilde rode beuken? Ik zoek in de index, die tot mijn verbazing niet alfabetisch is gerangschikt. Foutje! Ik blader naar de beuk. Maar hoewel daar ook twee exoten van beschreven staan, de Kaukasische en de Amerikaanse beuk, ontbreekt jammer genoeg de rode.

Dit boek heeft volgens de auteurs twee doelgroepen. Professionals in het groene metier zijn de eerste, natuurliefhebbers zoals u en ik de tweede. De auteurs hopen dat ze de animo en kennis stimuleren om bomen op zowel soort als wildheid te determineren, waardoor vervolgens de verspreiding van wilde bomen beter in kaart wordt gebracht.

(Natuurdagboek Trouw, maandag 11 augustus ’25)