Zaterdag was ik op de kwelder bij Hornhuizen, waar Ineke Noordhoffs boek Schaduwkust gepresenteerd werd. Dat beschrijft de geschiedenis van de boeren en het landschap van de Westpolder, op het Hogeland in Noordwest-Groningen.

In Groningen konden boeren hun land dankzij het beklemrecht voor een beetje erfpacht als hun eigendom beschouwen en bewerken. Voorwaarde was dat het bedrijf een geheel bleef en niet over de erfgenamen verdeeld werd. Daardoor bleven de Groninger boerderijen eeuwenlang groot. Ze werden zelfs steeds groter, want boeren mochten zelf ingedijkte kwelders aan hun bezit toevoegen. Noordhoff beschrijft de geschiedenis van de Groninger kust aan de hand van de familie Sijpkens, van wie enkele leden bij de boekpresentatie waren.

Zelf stam ik af van boeren tussen Pieterburen en Uithuizen, eveneens op het Hogeland aan de Waddenzee. Ik las het boek dan ook in één ruk uit. Mijn voorvader was een ‘dikke boer’, zoals de grote Groninger boeren vroeger genoemd werden, maar wist desondanks de landbouwcrisis van eind negentiende eeuw niet te doorstaan. Hij ging failliet voordat de boeren hun vetste jaren beleefden, tevens de magere jaren voor landarbeiders. Hoewel de landbouwcrisis de genadeslag gaf, was de oorzaak van het faillissement van mijn overgrootvader zijn alcoholverslaving.

Of ik, als hij beter had geboerd, nu zelf boer was geweest, is zeer de vraag. Noordhoff beschrijft hoe zelfs de familie Sijpkens na tweehonderd jaar het familiebedrijf moet verkopen, omdat de grond zo duur is geworden, dat geen erfgenaam zijn broers en zussen kan uitkopen en de fiscus kan betalen. Sijpkens houdt alleen een stukje dijk en kwelder. Wie nog miljoenen in landbouwgrond kan investeren, moet intensief en grootschalig boeren, anders kan het niet uit. Computers regelen alles, personeel is te duur, het platteland is leeggelopen.

Maar in Hornhuizen strijken kunstenaars neer, heeft het dorpscafé een wederopstanding doorgemaakt en plannen Anneke en Klaas Sijpkens een theehuis met uitzicht over hun kwelder.

(Natuurdagboek Trouw vrijdag 2 feb. 2018)