Genezen in het Groen

Genezen in het Groen

Ziekenhuis Meander met architect Hans van Beek.  Foto Koos Dijksterhuis
Ziekenhuis Meander met architect Hans van Beek. Foto Koos Dijksterhuis

‘Een gebouw met lange vingers, waar het aangrenzende landschap in doordringt’, zegt architect Hans van Beek van bureau Pro. Van Beek ontwierp het nieuwe Meander-ziekenhuis aan de Maatweg in Hoogland, Amersfoort. In de laatste week van december wordt het ziekenhuis geopend. Het ziekenhuis vervangt twee oude ziekenhuizen: de Lichtenberg en het Sint-Elizabeth. Het heeft 550 bedden en diverse behandelpoliklinieken.

Het gebouw is ontworpen als een lange centrale gang, de Laan genoemd, met aan weerszijden zijvleugels die als vingers uitsteken. Aan de ene kant zijn dat de poliklinieken, aan de andere kant de verpleegafdelingen. Die sluiten met hun gangen aan op de inhammen, zodat je vanuit de diepste krochten in het grote gebouw in de verte altijd de buitenwereld en het daglicht kunt zien. De verpleeggangen kijken uit over de prachtige Eempolders, een Nationaal Landschap en weidevogelgebied langs rivier de Eem, tussen Amersfoort en het randmeer.

‘Op de kaart kun je goed zien hoe de Eempolder als een grote groene wig de stad insteekt’, vertelt Van Beek. ‘Toen ik dat zag, dacht ik: hier moet je helemaal niet bouwen, op zo’n groene long moet een stad zuinig zijn! Maar er was al besloten dat er een ziekenhuis zou komen. Toen dacht ik: laat ik dan een ontwerp indienen dat zo min mogelijk het landschap aantast en waarvoor geen boom te veel gekapt hoeft te worden.’

Op de plek lag een opgedoekt wapendepot van Defensie. Het terrein was verwilderd. Van Beek koos voor donkere stenen  aan de buitengevels, passend bij de bomen ervoor. Voor de inhammen koos hij juist witte steen, waardoor het gebouw van een afstand een luchtige, geen pompeuze indruk maakt. Platte daken zijn grotendeels beplant met sedum, voor een goede waterhuishouding en vooral een fraai uitzicht van boven. Hoog in de gevel zijn honderd gierzwaluwnestkasten ingebouwd en de parkeergarage voor het personeel is versierd met houten stammen, waar als een camouflagenet klimop en wingerd tegenop klimmen.

Bezoekers kunnen onder het ziekenhuis parkeren, op maaiveldniveau. De Laan, de centrale hal en de andere beide hallen liggen daar boven, op de opgetilde begane grond. Bij ingang aan de Maatweg is weinig van de auto’s te zien. De Maatweg ligt op een dijkje, een meter boven het maaiveld. Van de weg kunnen fietsers en voetgangers over een brede, licht stijgende toegangsbrug van hout naar de hoofdingang. ‘Daar maakten we geen massieve oprit van, want dan hadden er bomen moeten sneuvelen’, zegt Van Beek. ‘De brug is om de bomen heengebouwd. Bouwers vinden bomen meestal in de weg staan. Dat werd soms een gevecht. Dan was er toch ineens een boom weg, waar dat vermeden had kunnen worden. Dat wou ik beslist niet en alleen door daar flink een punt van te maken, drong dat tot iedereen door.’

Ziekenhuis Meander
Ziekenhuis Meander

Het ziekenhuis is ingericht voor een maximaal comfort voor patiënten. Het opvallendst zijn de lichte gangen met weids uitzicht. Het zijn geen gewone gangen. Naar de buitengevel toe worden ze geleidelijk wijder. Wie vanuit zijn kamer een eindje wil lopen, komt meteen in de verleiding naar het uitzicht te wandelen. ‘Het groen dat overal te zien is, geeft houvast’, meent Van Beek. ‘je zult je minder snel verloren voelen hier. En dat groen heeft ook een helend effect, dat is bewezen.’

Beweging is gezond en wie naar boven wil, loopt eerst tegen de trap op. Voor de lift moet je net even nadenken en een stap opzij doen. Zo worden mensen uitgenodig voor één of twee etages de trap te nemen. Dat is scheelt bovendien in slijtage aan de lift en natuurlijk in energieverbruik.

De gangen zijn ook licht, dankzij hun vorm en ligging aan buitenramen. De zitjes zijn gezellig te noemen, de kans is groot dat patiënten zich er door het uitzicht heen laten lokken en als ze dat maar enigszins kunnen hun kamer verlaten. Daarom hebben de deuren ook geen deurdranger. De deur kan open blijven staan, als de patiënt dat wil. Dat vergroot de kans op contacten en vernindert het risico op eenzaamheid. Er zijn immers uitsluitend éénpersoonskamers? Lux hoor, je zou er met plezier opgenomen worden! Maar zijn éénpersoonkamers geen dure grap voor verzekeraars?

‘Eénpersoonkamers zouden weleens goedkoper kunnen zijn’, grijnst Van Beek, ‘want daar slaap je beter en voel je je fijner en kun je altijd bezoek ontvangen. Een bezoekuur is er immers om kamergenoten de drukte rond andermans bed te besparen. Ik denk dat mensen ovber het algemeen sneller genezen op éénpersoonkamers en eerder ontslagen kunnen worden en dus juist goedkoper zijn! En het groene uitzicht overal draagt daar ook aan bij.’

De Laan verbindt de hoofdingang met de achterkan, waar je over een brede trap het park betreedt. Daar liggen ook de revalidatieruimten, gemakkelijk te bereiken van buiten en met schuifpuien eenvoudig open te zetten, zodat revalideerders met mooi weer min of meer buiten kunnen zijn.

Ziekenhuis Meander uitzicht op sedumdak. Foto Koos Dijksterhuis
Ziekenhuis Meander uitzicht op sedumdak. Foto Koos Dijksterhuis

Natuurlijk vindt de architect dat zijn gebouw mooi in het landschap past. Maar of iedereen dat vindt? Arnold Korste en Joris Hogenboom van de Milieufederatie Utrecht laten weten dat de Milieufederatie tien jaar geleden bepaald niet blij was met de lokatie, maar dat het nu belangrijker is dat de ziekenhuistuin als ecologische verbinding is aangelegd, zoals dat de bedoeling was.

Ook Natuurmonumenten, eigenaar van het naburige landgoed Coelhorst in de Eempolder, denkt er zo over, maar heeft volgens woordvoerster Rita Oppenhuizen te weinig menskracht om zich ermee bemoeien.

“Wij betreuren iedere aantasting van het open landschap”, zegt Jaap Floor van het Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland waar het ziekenhuis op uitkijkt, “maar helaas hadden we hierover weinig te vertellen. Het terrein is buiten de grenzen van het nationaal landschap gehouden. Wel zijn we samen met de architect bezig een digitale informatietafel over het landschap te maken, die in het ziekenhuis komt te staan.” Daarin kunnen patiënten bijvoorbeeld beelden en geluiden van de weidevogels zien en horen.

Willem Oxener, landschapsarchitect bij de gemeente Amersfoort, is juist heel enthousiast over het resultaat, ook qua landschap. “We stelden nogal wat landschappelijke eisen en daarom viel het groene ontwerp van Van Beek ook zo bij ons in de smaak”, vertelt hij. “Je kunt wel zeggen dat op die plek beter helemaal niet gebouwd had kunnen worden, maar het was grond met een industriële bestemming. Er lag een mobilisatie-depot uit de Koude Oorlog, het terrein was verwilderd, het zag er best groen uit, en de betonnen depots leken op boerderijtjes, om de Russen te misleiden. Maar als de gemeente het niet van Defensie gekocht had voor het ziekenhuis, lag er nu waarschijnlijk een industrieterrein. Wij konden het ziekenhuis mooi combineren met een natuurlijke ziekenhuistuin, zodat de ontbrekende schakel in de ecologische corridor dwars door de stad eindelijk werd opgevuld.”

(in Trouw, 13 november 2013)

DELEN
Reacties zijn gesloten.