In vennen in de duinen zie ik kleine, mollige futen. De eerste kleine fuut zie ik als ik even sta te kijken naar een waterhoen dat zich behoedzaam tussen twee meerkoeten door manoeuvreert. Het fuutje plopt ineens uit het water te voorschijn in het kijkerbeeld. Het is grijsbruin en valt niet op. De vogel gunt me nauwelijks de tijd om scherp te stellen, of hij duikt alweer onder.

In een ven verder zie ik twee van deze kleine futen, dodaarzen geheten. Ze zijn druk doende iets eetbaars op te diepen. Als de een even boven drijft, verdwijnt de ander met een soepele duik uit het zicht. Hun lijfjes zijn ongeveer even breed als lang. Hun kont is gebroken wit en ziet er donzig uit. Die doddige aars maakt hen gemakkelijk te onderscheiden van andere kleine futensoorten.

Dodaarzen gedragen zich met hun eindeloze geduik echt als futen, maar zijn schuwer dan gewone futen. Ze vertrouwen in de rietkraag wel op hun schutkleur en als je ze dan van een afstandje begluurt en niet dichterbij komt, verdwijnen ze niet altijd meteen om de hoek, maar blijven ze rondhangen. Al is het telkens een verrassing waar ze nu weer zullen opduiken.

Toen wij Nederlanders nog onbekommerd onze verfresten, schoonmaakmiddelen en medicijnen in de sloten loosden, hadden dodaarzen het moeilijk. Hun achteruitgang werd geremd toen we ons afvalwater voor lozing gingen zuiveren. Er kwamen zelfs weer wat meer dodaarzen. De twee- à drieduizend paartjes dodaarzen broeden in schone wateren met begroeide oevers en overwinteren daar ook, maar trekken ‘s winters ook wel open wateren op. Het zou kunnen dat zich daar vooral dodaarzen verzamelen, die in de winter uit noordelijke streken op bezoek komen.

Ah, ik zie dodaars nummer vier, in een rietkraag. Hij vindt mij zeker zo bezienswaardig als ik hem; hij houdt me tussen de rietstengels door in de smiezen.

(Natuurdagboek Trouw vrijdag 29 dec. 2017)