Op weg naar Berlijn verandert de zwarte kraai in de bonte. De zwarte is helemaal zwart. De bonte is zwart met een grijze buik en rug.

Verder zijn ze eender: even groot, dezelfde vorm, dezelfde zware snavel, hetzelfde wijdbeense loopje, dezelfde schrandere schuwheid: van vlakbij iets eetbaars wegsnaaiend maar vluchtend zodra je blik, wijsvinger of camera naar ze richt.

Kort geleden beschouwden biologen ze als één soort, tegenwoordig als twee. Terecht, want ze weten al zolang hun verschil in kleurstelling te handhaven, en houden zich al zolang aan een gescheiden leefgebied… Ze kunnen nog paren en zwartbonte kuikens uitbroeden, maar zo’n incidentele mengvorm staat de scheiding der populaties niet in de weg. Zwart blijft broeden in Zuidwest-Europa, bont in de rest.

Die grens zwabbert wel een beetje. Dertig jaar geleden waren bonte kraaien in Nederland talrijk, vooral in de winter. Geleidelijk aan werden het er minder. Alleen in ruige gebieden als het Lauwersmeer krijg je ze nog te zien, en dan alleen ’s winters.

Des te verrassender was het dat ik in juli een foto kreeg gemaild uit Vlieland, met daarop een gezelschap kauwtjes, zwarte en bonte kraaien. Ze zaten op een golfbreker. Bonte kraaien in juli? Ja, Vlieland is de uitzondering op de regel. Daar broedt altijd nog een bonte kraai, maar hij doet het met een zwarte. Het gemengde koppel is zich qua soortgelijkheid vast niet bewust van zijn grensoverschrijdende gedrag. En waarschijnlijk ook niet van zijn uniciteit. De laatste der bonte kraaien! Van Nederland dan.

Het heeft altijd iets droevigs als een soort verdwijnt, maar als u bonte kraaien wilt zien, pak dan de trein naar Berlijn, Kopenhagen of Wenen.