Soms worden bloemen er niet lelijker op, als ze uitbloeien. De zaadpluizenbol van een paardenbloem bijvoorbeeld kan er in tegenlicht uitzien als een zilveren knotje engelenhaar. En als de avondzon erdoor schijnt, geniet ik in mijn tuin van de rode sprietjes van het uitgebloeide nagelkruid. Ook de groenknolorchis blijft mooi na de bloei. Nou bloeien deze kleine orchideeën bescheiden, met kleine, lichtgele bloempjes. Toch zijn ze goed beschouwd prachtig, het zijn orchideeën. Ook na de bloei zijn ze een plaatje.
Op Schiermonnikoog staan groenknolorchissen. En er staan er veel. Wim Pening, de eilander plantenkenner die ik vorige week al eens noemde, telde er deze zomer meer dan drieduizend.
Als kind hoorde ik mijn vader bewonderend spreken over sturmia en herminium, de groenknolorchis en de honingorchis, die beide op het eiland groeiden. Beide waren zeldzaam, werden nog zeldzamer en de honingorchis verdween helemaal. Maar de groenknolorchis maakte net op tijd een come-back.
In de rest van Nederland is de plant flink achteruitgegaan. Uit grote delen van de duinen en uit de hoogvenen zijn groenknolorchissen verdwenen. Alleen op de waddeneilanden, hier en daar in de duinen en in een paar laagveenmoerassen met kalkrijk kwelwater komen ze nog voor.
Ik was een keer op een eilandje van trilveen in de Alde Feanen in Friesland, toen ik vanuit de vegetatie van Spaanse ruiters en moeraskartelbladen een vreugdekreet hoorde. Een botanist had er een groenknolorchis ontdekt.
Groenknolorchissen zijn klein en komen gauw in de verdrukking. Daarom hebben ze baat bij stuivend duinzand en andere veranderlijke omstandigheden. Concurrerende planten kunnen daar minder tegen en de groenknolorchis is in het voordeel.
De fraai uitgebloeide orchideetjes overwinteren aan het grondoppervlak als groen knolletje.
(Natuurdagboek Trouw maandag 1 sept. 2014)
