In museum de Fundatie in Zwolle loop ik aan tegen een kleine, doorzichtige koepel met bonsaiboompjes en andere miniaturen erin. Het doet me denken aan Biosfeer, het experiment waarbij werd gepoogd een voor mensen leefbaar ecosysteem te handhaven in een enorme, afgesloten kas. Het is een kunstwerk van de Japanse neo-dadaïst Tetsumi Kudo. Wat is ook alweer het verschil tussen dada- en neo-dadaïsme?

Kudo, zo lees ik op de bijsluiter, wilde een film maken met Eugène Ionesco, de Franse schrijver van absurde toneelstukken. De heren kregen ruzie en vervolgens maakte Kudo een reeks stillevens onder een koepel, vol boze en beledigende verwijzingen naar Ionesco. Slappe piemels bijvoorbeeld. Ik keek meteen met enig medelijden naar ’s mans kunstwerk. Wat een verongelijkte zielepoot!

Het Biosfeer-experiment werd begin jaren ’90 gehouden in Arizona, ter voorbereiding van een toekomst op Mars. Acht mensen hielden het twee jaar vol in de kas, die regelmatig open moest, omdat er onoverkomelijke problemen waren. Zo daalde het zuurstofgehalte in de kas tot een gevaarlijk laag niveau en moest er zuurstof aangevoerd worden. De tweede ronde met nieuwe bewoners werd na een half jaar afgebroken.

Het valt tegen om een leefbaar klimaat in een zelfvoorziend ecosysteempje te handhaven. Ik las er de nieuwste roman van T.C. Boyle over. Net als in de echte Biosfeer leeft een groepje mensen in een kas met wat vee, bananenplanten en mangobomen, een akkertje, een regenwoudje en een oceaantje inclusief mangroven en koralen. Er zijn vissen, insecten, reptielen en amfibieën uitgezet en zelfs dikstaartgalago’s: halfapen wier nut voor de Biosfeer onduidelijk blijft. Ze lijken me vooral met de mensen te concurreren om het schaarse voedsel.

Honger voedt de onderlinge spanningen en de samenwerking wordt soms bijna zo vijandig als die van Kudo en Ionesco. In hun vrije tijd spelen de romanfiguren een toneelstuk van waarachtig alweer Ionesco. Zou Boyle zich hebben laten inspireren door de mini-biosfeer van Kudo?

(Natuurdagboek Trouw woensdag 11 jan. 2017)