Einde voor 12 ambachten

De Twaalf Ambachten stopt ermee. Op de Twaalf Ambachten kon je milieuvriendelijke en waterbesparende uitvindingen zien of zelf leren maken. Tegelkachels, ventilatiesystemen, HR-verwarming, helofytenfilters voor waterzuivering en nonoletten voor water- en stankloze ontlasting. ‘Ik boog me met de boekhouder over de cijfers’, vertelt directeur Lieselot Leeflang, ‘en dacht: dit gaat zo niet langer. Wat een geploeter om gebouwen en terrein te onderhouden. Een beetje geld van hier, een beetje van daar. En de mensen geven minder uit, hè. Ze komen wel kijken, maar kopen onze uitvindingen niet. Dus dan moeten we voor een rondleiding van twintig mensen dat hele terrein toonbaar maken. Een tuinman was onbetaalbaar geweest!’
Met de Twaalf Ambachten verdwijnt één van de twee legendarische milieucentra uit de jaren ’70, allebei in Boxtel. Eerder al stopte de Kleine Aarde ermee. Beide centra werden opgericht door Lieselots ouders. Vader Sietz is bijna tachtig en woont in Zeeland, waar hij de gelijknamige stichting voor milieu-advies runt. De adviesstichting blijft bestaan, het terrein in Boxtel staat te koop met woonhuis en al. ‘Ik hoop dat ik kopers vind, die ermee doorgaan’, zegt Lieselot. ‘De vergunningen krijgen ze erbij.’ Maar ze beseft dat een koper gebouwen en bomen evengoed tegen de vlakte kan gooien, een gruwel in de ekologische visie van de Twaalf Ambachten.
‘Dan breek ik de koepelwoning af en neem ik die tenminste mee!’ Dat bolvormige huisje is dertig jaar geleden door Twentse TH-studenten gemaakt van houten driehoeken. ‘We hebben het kort geleden helemaal gerenoveerd’, vertelt Lieselot spijtig. ‘Het Nonolet blijft hopelijk in productie’, zegt ze. ‘En de populaire kachelwerkplaats zou elders door kunnen gaan.’ Daar kunnen mensen in twee dagen hun eigen tegelkachel bouwen.