De kerstboom is meestal een fijnspar, hoewel de blauwspar in opmars is. De blauwspar is duurder en chiquer – ook met hun kerstboom willen mensen zich onderscheiden van hun buren met een minder verfijnde smaak. De minder verfijnde smaak kiest gewoon voor fijnspar. Fijnsparren zijn de talrijkste sparren in onze sparrenbossen en tuinen. De op een na talrijkste spar in het bos is de Douglasspar, in de tuin de Servische spar, met een wit accent op de groene naalden.

Sparrenbossen in Nederland zijn jong en veel natuurbeheerders zouden de sparren het liefst vervangen door eiken en beuken. Toch zijn oudere sparrenbossen, en veel Nederlandse aanplant dateert van 50 tot 100 jaar geleden, uniek in hun schemerlicht, waardoor op de met naalden bedekte bodem alleen paddestoelen, varens en orchideeen het uithouden. Vaak zijn dat zeldzame paddestoelen, varens en orchideeen. Kuifmezen, zwarte mezen, goudhaantjes, kruisbekken en ransuilen zijn gek op naaldbos. Eekhoorns ook.

De spar is ideaal als kerstboom. Midden in de winter is geen plant of boom zo groen als de spar. Een spar ruikt lekker en heeft veel taken die je kunt versieren. Waarschijnlijk is de kerstboom terug te voeren op het Germaanse midwinterfeest. In de winter vonden Germanen zo’n groenblijver waarschijnlijk even hoopvol als wij nu. Pas in de negentiende eeuw accepteerden de kerken schoorvoetend de heidense en verderfelijke kerstboom. Gek genoeg begonnen juist nieuwe, orthodox protestante kerken daarmee. Misschien wilden zij met de kerstboom de katholieke kerk tarten. Want vooral katholieken waren anti-kerstboom. Tegenwoordig staat in de meeste kerken een kerstboom en neemt haast geen gelovige er nog aanstoot aan. Als iets veranderlijk is, is het de waarheid wel. Sinds wanneer de versierde boom met kaarsen wordt uitgedost, weet ik niet, maar sommige christenen tolereren de kerstboom niet alleen, maar omarmen hem als Het Licht. Sommigen zien in de driehoekige vorm van de fijnspar de heilige drieeenheid gesymboliseerd.

Dat ijkt me wat veel eer, maar fijnsparren zijn beslist uitzonderlijke bomen. Oud dat ze kunnen worden! De opgetuigde boom in huis is jong. Na gebruik kan hij in de tuingrond, mits er een kluit onder hangt. Ook dan geven twee weken in huis de boom trouwens meestal de genadeklap. Bij het aftuigen blijken de naalden wel erg los te zitten aan de takken voorheen wonderschoon. Ze worden met de ballen, lampjes en andere blingbling die als trouwringen om de takken klemmen, afgeschraapt. Het regent naalden. Oud zijn Nederlandse kerstbomen zelden, ook in het wild. Een sparrenbos van honderd jaar noemen we al oud. Nee, dan de fijnspar die door Zweedse biologen van de Universiteit van Umeå op leeftijd werd geschat. De spar staat in Midden-Zweden. Er zijn verschillende methoden om de leeftijd van een boom te bepalen. Door een rietje uit de stam te boren kun je de jaarringen tellen. Het dode hout uit een bejaarde stronk verklapt bovendien zijn ouderdom via de verschillende vormen van koolstof waaruit het bestaat. De Zweedse fijnspar verdubbelde in een klap het boomrecord: 9555 jaar oud. Daarmee is de boom waarschijnlijk het oudste levende wezen ter wereld. Het record werd 17 april 2008 bekend gemaakt in wetenschapsblad New Scientist. Niet de met een naaldenkruin getooide sparrenstam zelf is zo oud. Het gaat om de stronk, die bij fijnsparren blijkbaar zeer bedreven is in het telkens weer vormen van een nieuwe loot, een nieuwe boom. Wie had dat gedacht van die goeie ouwe kerstboom?