Een lezer gaf mij er in een brief van langs omdat ik in het natuurdagboek van 18 juli zomaar wat zou roepen over naar de duinen waaiende meststoffen uit landbouwgebied. Lezer vroeg zich af of ik een hekel had aan landbouw. Integendeel, boer is een bewonderenswaardig vak. Het vereist kennis en hard werken.

Maar dat de moderne landbouw gepaard gaat met drijfmest, kunstmest en pesticiden, zal geen boer ontkennen. Via water en lucht komt een deel daarvan terecht in de natuur. Nitraten en fosfaten waaien niet alleen voor de wind de natuur in. Ze dwarrelen door de atmosfeer en als het regent, regent er plantenvoeding mee. Daardoor worden de duinen bemest, al liggen ze aan de westrand van Nederland.

Met de regen dwarrelen ook sulfaten en andere stoffen neer, afkomstig uit fabrieken en auto’s. Er regent en waait van alles, de landbouw is niet de enige bron van vervuiling. Alle natuurgebieden krijgen hun portie, en waar het te doen is om bijzondere planten, moet regelmatig gemaaid of geplagd worden, om voedingsstoffen weg te halen. De landbouw is de grootste bron van nitraten en fosfaten.

In de duinen zijn meer oorzaken van de plantaardige verruiging van de duinen dan meststoffen. Het begon ooit met aanplant van helmgras en naaldbos. Ook door verdroging verdwijnen planten van vochtige, voedselarme valleien, ruimen korte grassen het veld voor hoge grassen en komen wildebrassen als brandnetels en duinriet op. Die zuigen nog meer water op, een eenrichtingsweg naar verruiging.

Het verdwijnen van konijnen speelde ook een rol.

Gelukkig is de neerslag van fosfaten en nitraten via hemelwater al veel lager dan dertig jaar geleden. En hier en daar huppelen weer konijnen.