We kakelen wat af met ons allen. Hoewel we onder vreemdelingen meestal zwijgen, krijg ik soms de indruk dat mensen liever aan het woord zijn dan luisteren. Vreemd eigenlijk, want wat heb je aan zenden als je boodschap niet ontvangen wordt?

Ooit is communicatie met geluid ontstaan. Vorig jaar bracht een Amerikaans-Chinees onderzoeksteam de stamboom van die akoestische communicatie in kaart. De gemeenschappelijke voorouders van zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën begonnen tussen de 100 en 200 miljoen jaar met elkaar te ouwehoeren. Die voorouders worden tetrapoden genoemd: viervoeters. Aanvankelijk gebruikten zij geluiden alleen ’s nachts, om voor de hand liggende redenen. Ze deden dat niet vocaal, maar met geklap en gestamp.

Uit genetische analyse van ruim duizend insectensoorten blijkt dat insecten al veel langer geluid maken. De analyse werd verricht door onderzoekers uit elf landen. Sabrina Simon van de Wageningen Universiteit vertegenwoordigde Nederland. De bevindingen staan in Nature Communications nr. 11.

Op zomeravonden kun je in Nederland sabelsprinkhanen horen. Voor veldkrekels moet je naar zuidelijker landen. Beide soorten horen bij de insectenorde Orthoptera, de rechtvleugeligen. En voorouders van die beestjes begonnen rond 300 miljoen jaar geleden al geluid te maken. Net als de viervoeters deden ze dat niet vocaal maar met hun poten. Ze wreven ermee over hun lijf, wat striduleren genoemd wordt, maar bekender staat als tjirpen. Rechtvleugeligen tjirpten niet om ’s nachts contact te kunnen houden, maar om insecteneters af te schrikken. Wie in iets hapt, wat in zijn mond begint te trillen, neigt tot uitspugen. Pas veel later kreeg getjirp de functie een vrouwtje te lokken. Eerst bestond er nog niet eens gehoor – geluid was een bijproduct van ongehoord getril. Intussen kunnen we horen en zelfs luisteren, al doen we dat niet altijd even aandachtig.

(Natuurdagboek Trouw woensdag 23 december ’20)