Vaak worden knobbelzwanen als nakomelingen van verwilderde parkvogels beschouwd. Een paar eeuwen geleden waren vrijwel alle Nederlandse zwanen eigendom van edelen met zwanendrift. Ze werden gehouden voor het vlees, de veren en de sier. De zwanen werden geleewiekt, een mooi woord voor het afhakken van de halve vleugels. Zo’n zwaan kon nooit meer vliegen. Wel bleef zo’n vogel statig peddelen, bijvoorbeeld door de Amsterdamse grachten.

Onlangs verscheen De knobbelzwaan van Ton Eggenhuizen (Atlas Contact, €24,99). Met de plaatselijke zwanenwerkgroep onderzoekt Eggenhuizen knobbelzwanen in de wateren van Almere. De stad zit vol zwanenterritoria. Naarmate er meer nesten kwamen, nam het aantal groot geworden jonge zwanen per nest af. Daardoor stabiliseerde het aantal zwanen. Een mogelijk overschot trekt de stad uit, naar gebieden waar door bestrijding ruimte vrijkwam.

Knobbelzwanen lijken honkvast, maar verhuizen als het nodig is. Dat blijkt uit het ringprogramma van Eggenhuizen c.s. Alle zwanennesten in Almere zijn bekend, bijna alle jongen worden geringd en toch duiken er telkens ongeringde immigranten op. Ook peddelde er in Almere eens een in Groningen geringde knobbelzwaan rond.

Omdat de zwanen vrijgekomen gebieden koloniseren, is bestrijding zinloos. Bovendien: groepen vrijgezelle zwanen kunnen een weiland begrazen, maar broedende zwanen verjagen die. Een boer zou broedparen daarom moeten koesteren. Toch worden nesten vernield en vierduizend knobbelzwanen per jaar geschoten. Die kunnen geen gras maar ook geen waterplanten meer eten, hun hoofdmenu, zodat naburige wateren dichtgroeien. Die moeten dan voor de watersport door maaischuiten open gebaggerd worden. Desondanks gaat het doodschieten van zwanen door. Wat een zwanendrift.

Eggenhuizen maakt in zijn boek duidelijk dat knobbelzwanen inmiddels heus wilde vogels zijn, die zich zowel in de natuur als in steden handhaven.

(Natuurdagboek Trouw maandag 29 november 2021)