In deze tijd van het jaar hoor ik na een lange stilte weer regelmatig een tjiftjaf zingen en soms ook een fitis. Zouden het zomervogels zijn die na het opvoeden van hun kroost nog even van zich laten horen, alvorens naar het zuiden weg te trekken? Waarschijnlijk niet.

Tjiftjaf en fitis zijn kleine, groenige zangvogels die veel door boomkruinen en struiken schieten en scharrelen. Ze worden wel loofzangers genoemd. Ze lijken zo sterk op elkaar dat vogelaars ze in het veld wel noteren als ‘fitjaf’. Als ze de vogeltjes al noteren, want zeldzaam zijn ze bepaald niet.

Tjiftjaffen trekken weg naar de landen rond de Middellandse zee. Ze blijven ook wel in Frankrijk hangen en in toenemende mate zelfs in Nederland. Ik zie er iedere winter wel een of twee. Ik ga er dan vanuit dat het een tjif is en geen fitis, omdat het van tjiftjaffen bekend is dat ze hier soms overwinteren. Helemaal zeker ben ik pas als ik de vogel heel duidelijk te zien krijg. Een veel overtuigender verschil tussen beide soorten is hun zang. Maar ’s winters zingen tjiftjaffen niet, ik heb er althans nog nooit een horen zingen voor half maart, als de eerste vogels uit het zuiden arriveren.

Nu hoor ik ze wel, evenals fitissen. Een tjiftjaf zingt door zijn naam een tijdlang te herhalen. Hij roept eindeloos ‘tjif tjaf tjif tjaf’. Een koolmees zingt soms een daarop lijkend lied en elke winter als de koolmezen zijn los gegaan, krijg ik wel een melding van iemand die een tjiftjaf gehoord meende te hebben.

Een fitis zingt melodieuzer: een van hoog naar laag wegstervend riedeltje. Fitissen trekken de Sahara over en komen in de lente later terug dan hun tjiftjaffende lookalikes. Nu trekken Scandinavische fitissen door, en die laten andere trekkers en de vaste bewoners horen dat ze er zijn. Ze vliegen ’s nachts en willen overdag wel even uitrusten en bijvoederen. Ik denk dat ook veel zingende fitjaffen doortrekkers zijn.

(Natuurdagboek Trouw maandag 19 september ’22)