Strandgapers van voor Columbus

Soms duikt een exotische schelpdiersoort in Nederland op. Amerikaanse zwaardscheden, Amerikaanse boormossels en muiltjes zijn uit Amerika meegevoerd in koelwater van schepen. Japanse stekelhorens rukken vanuit het zuiden op. Schaalhorens en tolhorens koloniseren vanuit buitenlandse rotskusten de deltadijken in Zeeland. Portugese oesters zijn uitgezet door oesterkwekers. Oesterboorders liftten mee met die lekkernij.

Het zijn allemaal introducties van de afgelopen eeuw. Maar ook eeuwen geleden werden exoten per schip aangevoerd.

In het schelpenverzamelaarsblad Spirula lees ik een artikel van Karel Essink en Albert Oost over de ooit uit Amerika gekomen strandgaper. Dat is een fikse, ovale schelp die het goed doet in de Waddenzee. Op Schiermonnikoog zijn ze een verleidelijk verzamelobject voor kinderen. Ze zijn groot, opvallend en talrijk. Als ze leven, zitten hun twee kleppen aan elkaar vast met een sluitspier. De ene klep heeft daar een uitstulping in de vorm van een grote tand. Als kind noemde ik strandgapers daarom tandschelpen.

Van strandgapers werd gedacht dat ze door schepen uit Amerika naar West-Europa waren gebracht. Dat klopt waarschijnlijk ook wel, maar gebeurde veel eerder dan gedacht. In 1583 werd de eerste strandgaper gevonden in België. Maar onlangs zijn diverse strandgapers met de zogenoemde koolstofmethode geanalyseerd. Zeven daarvan blijken minimaal een eeuw eerder te hebben geleefd. Sommige stammen zelfs uit de veertiende eeuw. Toen had Columbus Amerika nog niet ontdekt en was er geen transatlantische scheepvaart. Vijf van de zeven schelpen komen uit het waddengebied.

Dat een grapjas stokoude, dode schelpen uit Amerika meeneemt en aan de waddenkust in het slijk stopt, is onwaarschijnlijk. De strandgapers hebben al in Nederland geleefd voordat Amerika bevaren werd. Waarschijnlijk zijn ze meegelift met de Vikingen, die zowel naar Newfoundland als naar Nederland zeilden.

(Natuurdagboek Trouw maandag 26 sept. 2016)