Moet ik de Noordpool met rust laten of er met een groep natuurliefhebbers naartoe?

De rubberboot spuit naar een kiezelstrandje. De toppen van ijsbergjes steken uit de gladde, blauwe zee. Een zwemmer duikt reikhalzend op. Hij lijkt een besnorde kerel met een grijze badmuts, maar het is een baardrob, een zeehond met een snuit als een borstelwagen.

We varen met Trouwlezers rond Spitsbergen. Door het kraakheldere water is de zeebodem zichtbaar. Er deint een oranje kwal voorbij. Er zijn ook visjes en de Noordse sterns plonzen in het water. Hun rode snavels vlammen op in de poolzon. Overdag staat die poolzon laag in het zuiden. Uit de wind is het heerlijk. ’s Nachts staat de zon nog lager in het noorden. Boven het zeeijs waait een snijdend briesje. Sommigen passagiers op deze Trouwlezersreis verkiezen warme chocomel in de lounge, maar de meesten staan goedgemutst aan dek. Het glinsterende licht, de oranje horizon en de kleuren van de zee vol ijsschotsen zijn te mooi om te missen. Ivoormeeuwen vliegen rond en wie een krab heeft gevangen, wordt belaagd door middelste jagers, snelle roofmeeuwen.

 

“IJsberen!” waarschuwt de kapitein. In de verte aan stuurboord sjokken twee vuilgele vlekken op wit ijs. Het schip schuift tot stilstand in het ijs. We gaan niet naar die beren, ze komen naar ons. IJsberen kennen nauwelijks vrees en des te meer nieuwsgierigheid. Het zijn twee mannetjes, vermoedelijk broers van vorig jaar. Ze naderen de boot tot tien meter. Ze stoeien met elkaar, ze staan tegen elkaar op, ze schuiven over het ijs met platte kin en opgestoken kont. Ze springen naar een andere schots, ze zakken erdoor en krabbelen moeizaam op.

De mooiste reis van de wereld

Van 29 juni tot 8 juli is er weer zo’n reis voor Trouwlezers naar Spitsbergen, met ondergetekende. De mooiste reis van de wereld, maar is een natuurreis naar Spitsbergen niet ongewenst? Reizen is vervuilend. Dat geldt voor meer lezersreizen, maar die noemen zich geen natuurreizen. Zelf beschrijf en bescherm ik poolnatuur liever dan ik erheen ga met een reisgezelschap. Laat de ongerepte poolgebieden alsjeblieft ongerept! Anderzijds ben ik zo verslingerd aan dat prachtige landschap, de woeste natuur, het fotogenieke strijklicht, de prikkelende poollucht op mijn wangen, de walrussen, walvissen en ijsberen… Ik wil ieder jaar wel en ik laat anderen graag zien hoe prachtig het is. Alleen… kan ik poolreizen met een schoon geweten aanprijzen?

Eerst even over die ongereptheid. Daarmee was het in Spitsbergen in de zeventiende eeuw al gedaan, toen onze voorouders er de walvissen uitroeiden. Er is jarenlang steenkool gewonnen op Spitsbergen en nu het zeeijs smelt, wordt de route om Siberië heen bevaarbaar. Ook komen olievoorraden in zicht. Kortom, aan exploitatie van het noordpoolgebied heeft het nooit ontbroken.

 

Ook pooltoerisme is exploitatie. Mensen willen ijsbergen zien. Ze gaan op cruiseschepen voor duizenden passagiers: drijvende stadjes, waarvan niet gecontroleerd wordt of die hun enorme hoeveelheid afval(water) wel in de haven afleveren. Ze kunnen ook, zoals wij, inschepen bij het kleine natuurreisbureau Oceanwide, waar ze instructies krijgen over hoe natuur en landschap te ontzien en een verklaring van natuurvriendelijk gedrag ondertekenen. Ze gaan op excursie met gidsen die veel weten en houden van poolnatuur. We landen op plekken waar vaker mensen landen. We gaan bovendien elke dag aangespoeld afval opruimen.

“Als we het schip maar drijvende hielden”

De Trouwlezersreis naar Spitsbergen aanstaande zomer is een reis van nautuurreisbureau Oceanwide. Oceanwide-oprichter Ko de Korte deed als bioloog onderzoek aan ijsberen en arctische zeevogels. Hij raakte in 1979 betrokken bij onderzoeksexpedities naar Spitsbergen. “We verwierven een schip als onderzoeksvaartuig”, vertelt hij. “Op wetenschappelijk expedities namen we betalende toeristen mee, om de kosten te dekken. Geleidelijk hadden we minder onderzoeksexpedities en meer betalende toeristen. Ik vond het prachtig om de reizen te begeleiden, in nieuwe gebieden te komen en dat met de mensen te delen. Eerst leverde het niets op, als we het schip maar drijvende hielden. Zo is het begonnen.”

 

Laat ik milieu-activist Martin Kroon eens polsen, die vaak de lezersbrievenrubriek haalt en een keer meevoer naar Spitsbergen. “Ik heb die reis niet als bijzonder milieubelastend ervaren”, antwoordt hij. “Ik ga bijna nooit op zo’n verre vliegreis – alleen als ik dolgraag naar een land wil dat anders onbereikbaar is. Die Trouwreis vind ik verantwoord, want het wordt nooit massaal en het heeft voor elke deelnemer een hoog rendement, gezien de educatieve effecten. Qua natuurbelasting lijkt het me ook zeer verantwoord, gezien de voorzorgen en praktijk van Oceanwide.”

Wie meegaat, raakt gegarandeerd onder de indruk van de natuur, het landschap, het licht. We gaan bovendien dagelijks aan land voor een opruimactie. Er is een campagne om de kust van Spitsbergen te ontdoen van het vele drijfvuil. Wij haalden vorig jaar in een week zestien kuub vuilnis op, vooral plastic. Dit jaar gaan we negen dagen.

Weinig maakt een mens zo blij

Of opvarenden meer geneigd zullen worden de natuur te beschermen, weet ik niet. Maar niemand zal na zo’n reis nog denken: wat een duffe boel, laten we er maar olie winnen. Milieutechnisch is thuisblijven de beste keus. Maar vergeleken met een vakantie per vliegtuig, schip of auto is de vaartocht rond Spitsbergen zo’n gekke keus nog niet. En wel de mooiste reis van de wereld. Vinvissen in avondlicht; weinig maakt een mens zo blij!

Prijzen vanaf 2900,-. Meer weten? Reageer via deze site of via exclusief.trouw.nl