Natuurdagboek 2017

De hoeveelheid insecten in Nederland mag dan zo alarmerend gedaald zijn, dat u ’s zomers nooit meer de geplette lijkjes van uw autoruit hoeft te schrapen, met de hoeveelheid libellen gaat het goed. Dat meldt de Vlinderstichting (die er libellen bij doet).

Libellenlarven leven in het water en als waterland is Nederland vanouds libellenland. De laatste veertig jaar gaat het goed met deze insecten. Nou kan het met het water ook niet slechter gaan dan in de jaren ’70, toen er in Nederland nauwelijks water te vinden was waar je een meter doorheen kon kijken en toen riviertjes regelmatig onder een laag schuim met dode vissen schuilgingen. Sinds 1975 mag water niet ongezuiverd geloosd worden, en ging de waterkwaliteit vooruit. Tot genoegen van libellen. (meer…)

Op school kweekten ‘we’ (de biologiedocent) in een petrischaaltje agar-agar een bloeiende gemeenschap van bacteriën. Welke soort bacteriën het was, weet ik niet. De kolonie lag als een wittige vlek op of in de voedingsbodem.

Bacteriën zijn eencelligen die zich voortplanten door zich in tweeën te splitsen. Daarbij verdubbelt een bacterie zich dus. Dat doet een bacterie om de zoveel tijd, ik meen dat de docent 20 minuten zei. Herhaalde verdubbeling van een populatie leidt snel tot gigantische hoeveelheden, gedenk de legende van het schaakbord met de 64 vakjes waarop 1, 2, 4, 8 enzovoorts rijstkorrels gestapeld werden. Halverwege het bord raakte de wereldrijstvoorraad op. (meer…)

Een van de terugkerende thema’s in de lezerspost die ik ontvang is een insect waarvan mensen de naam willen weten. Het betreft een wants die ’s winters op verwarmde plaatsen afkomt, woonhuizen bijvoorbeeld, en die de weg naar binnen gemakkelijk vindt omdat hij infraroodstraling kan zien. Hij ziet de warmte.

Het betreft de bladpootrandwants, vaak per ongeluk bladpootwants of bladrandwants genoemd, die in wetenschapslatijn als Leptoglossus occidentalis door het leven gaat. Occidentalis betekent westers en de wants komt inderdaad uit het wilde westen. Het is een immigrant uit Amerika, die zo’n tien jaar geleden Europa heeft gekoloniseerd. (meer…)

De kerstboom is in huis. Vorig jaar hadden we dezelfde, al was ie toen iets kleiner. In de tussentijd stond ie een jaar in de tuin. Zijn takken zijn wonderschoon uitgegroeid met lichtgroene uitlopers, als blonde extensies in een donkere haardos.

Sommige takjes hebben geen lichtgroene, maar bruine punten. Waarschijnlijk pleegde de kerstperiode binnenshuis een aanslag op zijn conditie, en heeft de boom het ternauwernood overleefd. Deze tweede kersttijd kon weleens zijn laatste worden. Ik voel medelijden met het boompje, al heeft hij zelf geen benul van wat er gebeurt. Althans, dat neem ik gemakshalve aan. Des mensen welbehagen, des bomen onbehagen. (meer…)

De kruisbek die hier laatst met zijn scheve snavel stond afgebeeld deed Jeanneke van der Linden denken aan de koolmees die afgelopen lente in haar tuin op de zaden afkwam. Ze stuurde me een vage foto; er leken twee twijgjes aan ’s mees snavel te kleven, maar dat zou nog merkwaardiger zijn geweest dan een doorgegroeide snavel.

Van der Linden reageerde ad rem op de suggestie van takjes. ‘Ruim vier weken lang op dezelfde plaats vastgeklemd? Boven en onder symmetrisch? Dat is dan wel heel hardnekkig. En dan toch nog flink kunnen eten? Ik geloof er niets van.’ Zij speurde op internet en vond vergelijkbare snavels. (meer…)

De aronskelken komen op in mijn tuintje. Hun gevlekte bladeren verschijnen tussen het gevallen herfstblad. Ze zijn er vroeg bij. Ze moeten wel vroeg zijn, want in de lente zullen ze al bloeien als de bomen nog geen blad dragen. Dan staan ze op de bos- en tuinbodem in het zonnetje. Later, als de kruinen de bodem verduisteren, vormen ze aren vol oranje bessen. Maar voor het zover is, moeten hun bloemen bestoven worden. Daarvoor hebben ze een truc bedacht. (meer…)

Het land zag er schitterend uit onder een smetteloze deken van sneeuw. Als kind gaven voetsporen in een verse laag sneeuw me altijd een gevoel van spijt. Buren met sneeuwscheppen deden aan heiligschennis. Het door merg en been gaande geschraap van ijzer op steen…

Eén, twee dagen lag er sneeuw. Op alle twijgen lag een laagje, de parkeerterreinen, weilanden en akkers waren wit, intens wit, zacht wit. Prachtig. Zelfs het meest gehavende en geteisterde landschap wordt sereen en smetteloos onder een pak sneeuw. (meer…)

In Middenduin bij Overveen trekt een niet-alledaags vogelgeluid mijn aandacht. Het klinkt ratelend en soms zelfs rinkelend. Het komt uit een grove den. Ik kijk door de takken naar boven, tot ik de vogel zie bewegen. Dat duurt niet lang, kuifmezen zijn zeer beweeglijk; wel duurt het even voor ik hem mooi in het beeld van mijn verrekijker krijg. Hij hipt en snort door de takken, zich niet van mij bewust lijkend. Hij trekt zich tenminste niets van me aan, slaat niet op de vlucht en verstopt zich niet. (meer…)

Meeuwen zijn niet geliefd en worden altijd omschreven als ‘krijsend’. Meeuwen kunnen luidruchtig zijn, zeker, het zijn praatjesmakers. Ze kunnen je wakker maken of zelfs gek, gedenk Bomans. Ze roepen, janken, pruttelen, grinniken en kletsen. Maar krijsen doen ze niet, of ik versta iets anders onder ‘krijsen’ dan andere Nederlandstaligen. Krijsen is iets voor sommige apen en baby’s en de negen Nazgûl uit de Lord of the Rings. Maar krijsende meeuwen? Niks daarvan. (meer…)

Over merels kom ik twee uitzonderlijke mededelingen veel tegen. Sommige mensen klagen dat ze geen merels meer zien, als gevolg van het Usutu-virus. Anderen melden dat ze genieten van de prachtige merelzang.

De ene mens kan merels waarnemen terwijl de andere ze niet opmerkt. Zelf zie ik dagelijks merels in mijn tuin en ik zie ze ook tijdens wandelingen. Ze waren dun gezaaid, inderdaad vanwege dat verduivelde virus, maar eind oktober zijn er vele merels uit Scandinavië gearriveerd. In mijn tuin doken er meerdere op, die meteen fanatiek ruzie begonnen te maken. Intussen is de strijd gestreden en de pikorde bepaald en zie ik hooguit twee merels tegelijk in de tuin. (meer…)