Eigenzinnige pioniers voor natuur, landschap en milieu
door Koos Dijksterhuis, met een voorwoord van Herman Wijffels

Bestellen kan via uw eigen (internet)boekhandel of uitgeverij Jan van Arkel.

Hij wordt geroemd, gerespecteerd, gevreesd en gehaat. Met zijn vasthoudendheid en swingende ironie wist hij verrassend veel te bereiken voor de bescherming van dassen. Ondertussen heeft Jaap Dirkmaat zijn inspanningen uitgebreid naar bescherming van het natuurlijke cultuurlandschap waarin dassen, hamsters en allerlei andere zoogdieren en vogels op aangewezen zijn. Volgens hem kan Nederland weer mooi worden:

Na veertig jaar in het Nederlandse natuurbeheer, op het laatst als buitenbeentje bij Staasbosbeheer, emigreerde cultuurfilosoof Chris van Orden naar Rusland. Daar inventariseert hij vogels in de taiga: de laatste witte plek op de Europese verspreidingskaarten. Vanuit Rusland bereist hij Centraal-Azië, waar hij optrekt met inheemse volkeren, zoogdieren en vogels inventariseert en natuurbeschermingsprojecten opzet. Wat die man meemaakt tart iedere beschrijving.

Zijn ex-collega Adri de Gelder, de inmiddels overleden directeur van Vogelbescherming, geeft hem repliek, evenals ecoloog Harm Piek van Natuurmonumenten en natuurvorser Rob Bijlsma

Tegen de behoudende bouwsector in heeft Hendrik Gommer op milieuvriendelijke wijze tien luxe vakantiehuizen gebouwd. Maandenlang stond hij met zijn neus op de aannemer, de architect, de bouwvakkers, de installateurs. Hij schilderde eigenhandig honderden lariks-planken met biologische kookverf en spijkerde ze op de gevels. Alle valkuilen in de duurzame bouw kwam hij tegen. Sinds die klus geklaard is heeft Gommer de kar van >s lands zonne-energielobby op gang getrokken.

Sinds kort mogen lieden met zonnepanelen hun stroom aan het net leveren (en zo hun rekening drukken) tot een maximum van 2999 kwh. Wie meer zonnestroom opwekt, krijgt geen cent meer en moet alsnog die 2999 kwh betalen. Zodat al die zonaanbidders met een dak vol panelen de zon uitschakelen als ze in de lente de 3000 kwh naderen. En zo stimuleert de regering duurzame energie.

Energie-ambtenaar Willem van der Heul van EZ vededigt dat beleid. Gommers vroegere collega bij Greenpeace Ruud van Leeuwen verdedigt dat beleid bepaald niet. Pieter Nuiten van W/E adviseurs gaat in op Gommers ervaringen met duurzaam bouwen.

Veehouder Herman Kok boert biologisch-dynamisch en weigert maatregelen te treffen tegen problemen van de intensieve landbouw. Drijfmest injecteren vernielt zijn kruidenrijke bodem en grasmat. Hij houdt zijn poot stijf. Zijn zonen nemen geleidelijk ’s mans werk over en zijn even vastbesloten. Ze willen geen koeiengriepprik, oormerken, preventieve antibiotica. De Kokken doorstaan het ene proces na het andere, winnen die meestal, maar moeten wel telkens naar de rechtbank in Utrecht. Inmiddels laat hij de mest-injector een eindje boven de grasmat hangen. Zo ziet het er voor de immer alerte politie van Hoogland uit alsof hij injecteert, terwijl hij sproeit. Volgens plattelandssocioloog Jan Douwe van der Ploeg ontduiken steeds meer boeren de idiote landbouwwetten. Harrie Paul en Peter de Leeuw van LNV lichten het landbouwbeleid toe. Jeroom Remmers van Natuur & Milieu nuanceert Koks weerzin tegen injectie van drijfmest.

Sietz Leeflang ontwerpt onder meer waterzuiverende helofytenfilters. Helofyten zijn moerasplanten: riet en biezen bijvoorbeeld, die via hun holle stengels lucht in de bodem brengen waardoor daar bacteriën kunnen leven die viezigheid afbreken. Zo’n filter stinkt niet en werkt goed. Het ontlast de riolering en gaat waterverspilling tegen. Als het filter begint door te breken in planologisch en stedebouwkundig Nederland, wordt er prompt een keurmerk verplicht gesteld, dat 40 duizend euro kost. Pionierende bedrijfjes als Leeflangs Twaalf Ambachten die hun nek hebben uitgestoken, kunnen dat niet betalen. Maar Leeflang vindt nieuwe kansen voor zijn uitvinding in woonschepen. Somt Leeflang al idiote regels op, de ex-directeur van Akzo chemie Noor van Andel doet daar nog een schepje bovenop. Juriste Freyja van den Boom geeft tips om de verplichte keuringen te omzeilen. Willem Elsinga van compostfabriek Orgaworld aast op mensenpoep als grondstof.

Vogelonderzoeker Ben Koks werkt al vijftien jaar samen met akkerbouwers in Oost-Groningen om grauwe kiekendieven te beschermen. Die vogel is daardoor voor uitsterven behoed. Andere bijna uit Nederland verdwenen akkervogels profiteren mee. Het is >s lands grootste succesvoorbeeld van agrarisch natuurbeheer en het enige project dat systematisch en kritisch geëvalueerd wordt. Als een akkerbouwer een keer niet door een papierberg van Sovjet-proporties ploegt, wordt de subsidie stopgezet. Ook als LNV ontdekt dat de gesubsidieerde akkerrand geen 12 maar 11,5 meter breed is doordat een andere machtige arm van het regeringsraderwerk (Waterschap) de sloot heeft verbreed, stopt de subsidie. En zo houdt de overheid ons land mooi.

Koks’ medestander Luuk Draaijer gaat op zoek naar de kiekendieven in Flevoland. Groenvoerdroger Luit Heikens vertelt over de lusten en lasten van nestbescherming voor zijn fabriek en provincie-ambtenaar Kees van Scharenburg doet een boekje open over het provinciale natuurbeschermingsbeleid.

Oerakker de Oersprong is een soort museum-akker waar honderden oude, zeldzame landbouwgewassen bewaard blijven. Ruurd Walrecht wil de jaarlijkse oogst van gewassen en zaden verkopen om zich te bedruipen. Dat zou goed kunnen, ware het niet dat zaadhandel vrijwel alleen toegestaan is voor wie een dure certificering voor elk afzonderlijk gewas kan opbrengen. Bovendien is voor elk van zijn honderden groenten, granen en bonen een ingewikkelde administratie vereist. Samenwerking met aansluitende initiatieven brengt redding.

Organisatie-adviseur Obe Bootsma helpt Walrecht met diens akker. Ietje Boukema van de Genenbank in Wageningen gaat in op de rol van de Oersprong.

Kanoetstrandlopers en het ecosysteem van de Waddenzee zijn al jaren het onderzoeksobject van Theunis Piersma. In wetenschappelijke kringen wordt hij tot ver buiten Nederland bewonderd. In Nederland heeft hij vijanden gemaakt met zijn uitspraken tegen de schelpdiervisserij. Zijn onderzoek werd hem onmogelijk gemaakt toen de strandlopers verdwenen nadat hun voedsel uit het wad is gevist. Onlangs bevestigde het in opdracht van LNV uitgevoerde onderzoek wat Piersma en andere onderzoekers al jaren aantonen: schelpdiervisserij is funest voor schelpetende wadvogels. De kokkelvisserij is onlangs gestopt en de strijdbijl begraven. Inmiddels werken Piersma en anderen samen met het ministerie en de vissers om een duurzame mosselvisserij te ontwikkelen. Wilde Kokkels Martijn de Jong en Lenze Hofstee vallen Piersma bij. Weerwoord krijgt hij van Ton Ijlstra, directeur visserij van LNV, en van Eva2-onderzoeker Bruno Ens.