Wildernis is menselijk
Vaak wordt beweerd dat er in Nederland geen echte natuur meer is. Daarachter schuilt het idee dat natuur een wildernis is, volkomen losstaand van de mens. Dan is er op de hele wereld geen natuur meer. Tot Antarctica is de zee vervuild met plastic, de lucht met rookdeeltjes, wordt vis uitgeroeid, doen onderzoekers metingen en kijken toeristen naar pinguins en albatrossen, zolang die er nog zijn.
In Nederland zijn al duizenden jaren mensen actief. Mensen waren jagers-verzamelaars, net als beren. Ze wisten Nederland ongetwijfeld te waarderen, toen het een koude, maar grazige vlakte was met reuzenherten, oerossen en paarden. Elfduizend jaar geleden werd het warmer, raakte Nederland bebost en werden graseters schaarser. Mensen vestigden zich in nederzettingen. De landbouw begon, al bleef dat nog heel lang een extensieve landbouw. Mensen bleven vanuit hun hoeves en dorpen jagen en verzamelen.
De invloed van de mens op diens omgeving groeide. Mensen maakten het landschap, waardoor het afwisselender werd,. Er leefden meer soorten en in grotere aantallen. Klaprozen, orchideeën, veldmuizen, hamsters, huismussen en kieviten zijn maar een paar van de honderden soorten die het goed doen in door mensen gevormd landschap. De laatste eeuw(en) maakt de mens het landschap niet meer afwisselender, maar eentoniger, met verlies van plant-en diersoorten.
Sindsdien moet natuur worden beschermd tegen de mens, het landschap tegen zijn schepper. Mensen bedachten dat er een scheiding was tussen hun soort en de natuur met de andere soorten. Het hele begrip natuur als mensvrije wildernis is een verzinsel van mensen zelf en dus een contradictio in terminis.
Diverse natuurtalenten schreven een essay over wildernis. Ik mocht ook meedoen. De essays verschijnen morgen in Woorden over de Wildernis, Natuurmedia, €29,95 (tot 1 april €10,- korting), http://www.soemer.nl/woorden-over-de-wildernis.html
(Natuurdagboek Trouw 25 maart 2014)
Eén gedachte over “ Wildernis is menselijk”
De echte wildernis bestond miljarden jaren vóór ons
2 april 2014 admin Geef een reactie Bewerken
verschenen op weblog herstelinheemsduin.nl
Wildernis is menselijk’, zo luidt de titel die Koos Dijksterhuis gaf aan zijn column in Trouw van 25 maart.
Hij wil ermee zeggen, dat de wildernis louter een constructie van de menselijke geest is, de wildernis is een mythe. Maar hij wil het liefst zeggen, dat de zeer rijke natuur die in het verleden vorm kreeg door de primitieve landbouwende mens, van grotere waarde is dan die wildernis waar men tegenwoordig zo de mond vol van heeft.
En misschien is het wel waar, voor sommige soortengroepen, zoals kruiden. Maar is dat bewijs ook al ondubbelzinnig geleverd? Anderen houden vol dat in de ongestoorde natuur, in dát type wildernis, veel meer soorten te vinden waren.
Natuur en wildernis zijn vage begrippen waar je geen kant mee uit kan. Of dus juist alle kanten. Bij wildernis moet ik altijd denken aan mijn vader. Als kind gingen we vaak na het avondeten wandelen. Bij het passeren van een verwaarloosde tuin hoor ik hem nog verzuchten: tjonge, wat een wildernis! Het was er ook een rotzooitje.
Eigenlijk kan je er alles onder verstaan
.
Zo is ook menig natuurgebied in ons land verwaarloosd. Het wordt niet meer beheerd zoals de ouderwetse boer dat deed door regelmatig maaien, weinig tot geen mest op het land gooien. Het is te duur geworden, daardoor verdween veel ‘boerennatuur’, zoals Natuurmonumenten dat tegenwoordig zo treffend placht uit te drukken. Uit te veel reservaten verdwenen de blauwgraslanden, de kruidenrijke en insectenrijke hooilanden. Net als in tuinen trad verwaarlozing op tot ‘wildernissen’. Heel goed dat Dijksterhuis zich hiertegen afzet.
Die wildernissen resulteren vaak genoeg in een eenzijdige verzuurde grazige situatie waar haast geen kruid meer te vinden is, en de koeien die men er klakkeloos laat rondlopen doen vaak meer kwaad dan goed.
Maar dat de natuur , zoals Dijksterhuizen beweert, als ‘mensvrije wildernis’ niet zou bestaan?
De oernatuur, de natuur zonder enige menselijke beïnvloeding –bestond enige miljarden jaren vóór de komst van de mens. Dé natuur was mensloos, was al die tijd mensvrije wildernis, dat was nu eens honderd procent natuur, natuur waarin de soorten zich ook hebben ontwikkeld. De mens is een recente verschijning in een lange aardse evolutie.
En wat wil Dijksterhuis overigens verstaan onder het begrip natuurbescherming? Moet die zich alleen richten op de natuur zoals die ontstond onder de verrijkende invloed van het ouderwetse boeren?
De natuurbescherming richt zich evengoed op behoud dan wel de ontwikkeling van ongestoorde natuurlijke landschappen. Denk aan de wadden, de hoogvenen, de beekbiologie, de duinen.
Nog steeds weten we vrij goed hoe de natuurlijke bossen van Europa eruit zagen, zowel qua structuur als soortensamenstelling. Vorm deze bossen terug. Door de autochtone soorten die in de houtwallen, oude bosrelicten en dergelijke nog te vinden zijn, opnieuw naar het te vormen natuurbos over te brengen. Houd de exoten buiten. Dan loop je op den duur rond in een vrij natuurlijk bos. Dat oogt weliswaar als een voormalig oerbos, maar het is niet het echte oerbos zoals dat er zou wezen als de mens Europa nimmer had betreden. Zo’n heel authentieke natuurbos is voorgoed verdwenen en een nauwkeurige reconstructie is helaas nimmer te maken; de evolutie is daarvoor te veel een toevallig proces.
Door de plotse aanwezigheid van de mens kwam het oerbos niet meer toe aan zijn verdere ontwikkeling, een mens-ongestoorde bosevolutie hield op te bestaan. Oerbos is strikt, een beetje zwanger gaat ook niet. Onzekerheid blijft dus altijd bestaan omtrent de precieze soortensamenstelling. Het is een bos waar we in elke geval van kunnen dromen, en was dat niet op en tot wildernis, meneer Koos?
Ga zo meteen dat reeds bestelde boek in de winkel ophalen, Woorden over de Wildernis, -dat Dijksterhuis ons toen aanraadde.
Kees Piël,
Herstel Inheems Duin
Reacties zijn gesloten.